فتق (hernia) یکی از مشکلات شایع در سیستم بدنی انسان است که زمانی اتفاق میافتد که قسمتی از یک اندام یا بافت از محل طبیعی خود بیرون زده و از طریق یک نقطه ضعیف یا باز در دیواره عضلانی یا بافتی عبور میکند. این مشکل معمولاً در نواحی شکم، کشاله ران و دیافراگم رخ میدهد و میتواند علائم متفاوتی از جمله درد، تورم و ناراحتی ایجاد کند. در صورتی که فتق درمان نشود، ممکن است عوارض جدیتری مانند پیچیدگی و آسیب به بافتها بروز کند.
فتق چیست؟
فتق به حالتی گفته میشود که در آن یکی از اعضای داخلی بدن یا بخشی از یک بافت از طریق یک ناحیه ضعیف یا شکاف در دیواره عضلانی یا بافتی که به طور طبیعی آن را در جای خود نگه میدارد، بیرون میزند. این عارضه معمولاً در شکم و کشاله ران رخ میدهد و میتواند به دلایل مختلفی ازجمله ضعف مادرزادی عضلات، بلند کردن اجسام سنگین، افزایش فشار داخل شکم، چاقی، سرفههای مزمن یا یبوست ایجاد شود. فتق مغبنی ممکن است بدون علائم باشد یا موجب درد، تورم و ناراحتی در محل بروز شود. درمان آن بسته به شدت هرنی شامل روشهای مراقبتی، استفاده از کمربندهای مخصوص یا جراحی است.
برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی و پرستاری در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
آرین طب ارائه ارائهدهنده انواع خدمات پزشکی از جمله پزشک متخصص در منزل (قلب، ریه، داخلی و…) و انواع خدمات پرستاری و تزریقات در منزل
خدمات مرتبط

علت فتق
فتق زمانی ایجاد میشود که یک عضو یا بافت داخلی از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره عضلانی بیرون بزند. این ضعف عضلانی ممکن است مادرزادی باشد یا در طول زمان به دلیل عوامل مختلف ایجاد شود. برخی از مهمترین علل فتق عبارتاند از:
- ضعف مادرزادی عضلات: برخی افراد از بدو تولد با ضعف در دیواره شکمی یا نواحی مستعد فتق متولد میشوند.
- افزایش فشار داخل شکم: عواملی مانند سرفه مزمن، یبوست طولانیمدت، زایمانهای مکرر و چاقی میتوانند فشار داخل شکم را افزایش دهند و منجر به فتق شوند.
- بلند کردن اجسام سنگین: فشار بیشازحد به عضلات شکم هنگام بلند کردن اجسام سنگین، بهویژه بدون رعایت تکنیک صحیح، میتواند فتق را تحریک کند.
- چاقی و اضافهوزن: وزن اضافی میتواند به عضلات شکم فشار وارد کند و باعث ضعیف شدن آنها و افزایش احتمال فتق شود.
- جراحیهای قبلی: برخی از جراحیها ممکن است باعث ضعیف شدن محل بخیه و در نهایت ایجاد فتق در ناحیه عمل شوند (فتق جدار شکم).
- بارداری: کشیدگی بیشازحد عضلات شکم در دوران بارداری میتواند خطر فتق را افزایش دهد.
- افزایش سن: با افزایش سن، قدرت عضلات کاهش مییابد و احتمال بروز فتق بیشتر میشود.
عواملی مانند استعمال سیگار، سوءتغذیه و برخی بیماریهای مزمن نیز میتوانند در بروز فتق نقش داشته باشند.
علائم فتق
علائم فتق بسته به نوع و محل آن میتواند متفاوت باشد، اما شایعترین نشانههای آن شامل موارد زیر است:
- برآمدگی قابل مشاهده: یکی از رایجترین علائم فتق، ایجاد یک برآمدگی یا تورم در ناحیه آسیبدیده (مانند کشاله ران یا شکم) است که هنگام ایستادن، سرفه کردن یا بلند کردن اجسام برجستهتر میشود و ممکن است در حالت درازکش کاهش یابد.
- درد یا ناراحتی: فتق میتواند باعث درد یا احساس سنگینی در محل آسیبدیده شود که معمولاً هنگام فعالیت بدنی، خم شدن یا زور زدن تشدید میشود.
- احساس فشار یا سوزش: برخی افراد احساس فشار، کشیدگی یا سوزش در ناحیه فتق دارند که ممکن است در طول روز بدتر شود.
- درد هنگام بلند کردن اجسام: افراد مبتلا به فتق اغلب هنگام بلند کردن اجسام سنگین دچار درد یا ناراحتی در ناحیه آسیبدیده میشوند.
- نفخ و مشکلات گوارشی: در برخی موارد، فتق شکمی میتواند باعث نفخ، احساس پری شکم یا مشکلات گوارشی مانند یبوست و سوءهاضمه شود.
- حالت تهوع و استفراغ: اگر فتق دچار گیر افتادگی شود (یعنی قسمتی از روده یا بافت به دام بیفتد و خونرسانی آن مختل شود)، ممکن است علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ و درد شدید ایجاد شود که نیاز به درمان فوری دارد.
در صورتی که فتق مغبنی ناگهانی دردناک شود، تغییر رنگ دهد (قرمز، بنفش یا تیره شود) یا با علائمی مانند تب، تهوع و استفراغ همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد، زیرا ممکن است فتق دچار عارضهای جدی مانند گیر افتادگی یا انسداد شده باشد.
تشخیص فتق
تشخیص فتق معمولاً بر اساس معاینه فیزیکی و در برخی موارد آزمایشهای تصویربرداری انجام میشود. پزشک با بررسی علائم و معاینه ناحیه مشکوک به فتق، میتواند وجود آن را تأیید کند. روشهای تشخیصی شامل موارد زیر است:
- با معاینه فیزیکی: پزشک ابتدا محل احتمالی فتق را بررسی کرده و با لمس ناحیه، وجود برآمدگی یا ضعف عضلانی را ارزیابی میکند. از بیمار خواسته میشود که سرفه کند، زور بزند یا بایستد، زیرا این حرکات میتوانند باعث نمایانتر شدن فتق شوند. در فتقهای کشاله ران، پزشک ممکن است معاینهای دقیقتر از طریق لمس داخل کانال اینگوینال انجام دهد.
- با سونوگرافی: سونوگرافی یکی از روشهای متداول برای تشخیص فتق است که با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دقیقی از بافتها و اندامهای داخلی بدن ارائه میدهد. این روش بهویژه در مواردی که فتق کوچک باشد یا در معاینه فیزیکی قابل مشاهده نباشد، بسیار مؤثر است.
- با سیتی اسکن یا امآرآی: در برخی موارد که تشخیص دقیق فتق دشوار است، از سیتی اسکن یا امآرآی استفاده میشود. این روشهای تصویربرداری امکان مشاهده دقیقتر ساختارهای داخلی بدن را فراهم کرده و برای تشخیص فتقهای عمقی یا پیچیده، مانند فتقهای شکمی یا دیافراگمی، مفید هستند. همچنین در صورت مشکوک بودن به گیر افتادگی فتق یا انسداد روده، سیتی اسکن میتواند اطلاعات مهمی درباره وضعیت بیمار ارائه دهد.
- با آندوسکوپی: در مواردی که احتمال فتق هیاتال (در ناحیه دیافراگم و مری) وجود دارد، پزشک ممکن است از آندوسکوپی استفاده کند. در این روش، یک لوله انعطافپذیر مجهز به دوربین از طریق دهان وارد مری و معده میشود تا داخل این نواحی بررسی شود. این روش بهویژه در بیمارانی که دچار علائمی مانند سوزش سر دل، ریفلاکس یا مشکل در بلع هستند، کاربرد دارد.
درمان فتق
درمان فتق ناف بدون جراحی به نوع و شدت آن بستگی دارد و معمولاً شامل روشهای غیرجراحی یا جراحی میشود. در مواردی که فتق عوارض جدی نداشته باشد، ممکن است پزشک درمانهای غیرجراحی را توصیه کند، اما در مواردی که فتق بزرگ یا خطرناک باشد، جراحی ضروری است.
با تغییر سبک زندگی: در موارد خفیف، تغییرات در سبک زندگی میتواند به کاهش علائم کمک کند. برای مثال:
- کاهش وزن
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین
- جلوگیری از یبوست و زور زدن هنگام دفع
- مصرف وعدههای غذایی کوچکتر برای کاهش فشار بر ناحیه فتق
با استفاده از کمربندهای فتق: در برخی موارد، استفاده از کمربندهای مخصوص فتق (فتقبند) میتواند به طور موقت از بیرونزدگی فتق جلوگیری کند و فشار را کاهش دهد. این روش تنها برای مواردی که فتق کوچک و غیرپیچیده باشد مناسب است و نباید جایگزین درمان جراحی شود.
با داروها: در صورتی که فتق باعث ایجاد علائم گوارشی مانند سوزش سر دل یا ریفلاکس شود (به ویژه در فتق هیاتال)، پزشک ممکن است داروهای کاهشدهنده اسید معده مانند آنتیاسیدها یا مهارکنندههای پمپ پروتون تجویز کند. این داروها میتوانند به کاهش علائم کمک کنند، اما فتق را درمان نمیکنند.
با جراحی: در موارد شدید یا زمانی که فتق باعث درد و مشکلات جدی میشود، جراحی لازم است. دو روش اصلی جراحی برای درمان فتق عبارتند از:
- جراحی باز: در این روش، پزشک یک برش بزرگ در محل فتق ایجاد کرده و بافت بیرون زده را به داخل باز میگرداند و دیواره ضعیف را با بخیه یا مش تقویت میکند.
- جراحی لاپاراسکوپی: این روش کمتهاجمی است و از طریق چند برش کوچک انجام میشود. ابزار جراحی از طریق این برشها وارد بدن شده و فتق ترمیم میشود. این روش درد کمتری دارد و دوران نقاهت آن کوتاهتر است.
درمان فتق در منزل
درمان فتق کشاله ران بدون جراحی بهطور کلی نیازمند نظارت پزشکی و در برخی موارد مداخلات جراحی است. با این حال، برخی از روشها و تدابیر میتوانند در منزل به کاهش علائم و بهبود وضعیت کمک کنند. البته باید توجه داشت که هیچیک از این روشها نمیتوانند جایگزین درمانهای پزشکی یا جراحی شوند، بلکه فقط به کاهش علائم و جلوگیری از تشدید وضعیت کمک میکنند.
تغییرات در سبک زندگی
- کاهش وزن: داشتن وزن سالم میتواند فشار روی ناحیه فتق را کاهش دهد.
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین: بلند کردن اجسام سنگین میتواند فتق را بدتر کند. در صورت لزوم، باید از روشهای صحیح بلند کردن استفاده کنید.
- مدیریت یبوست: جلوگیری از زور زدن هنگام دفع با مصرف فیبر کافی و نوشیدن آب زیاد میتواند از فشار اضافی بر ناحیه فتق جلوگیری کند.
استفاده از کمربند فتق
برای برخی از انواع فتق، استفاده از کمربند یا پوشش مخصوص فتق میتواند بهطور موقت از بیرونزدگی فتق جلوگیری کند و از فشار زیاد بر ناحیه آسیبدیده بکاهد. این کمربندها معمولاً در موارد فتقهای کوچک و بدون عوارض شدید استفاده میشوند. با این حال، باید توجه داشت که این روش موقتی است و درمان قطعی نیست.
دارو ها برای تسکین درد
اگر فتق باعث درد یا ناراحتی شود، پزشک ممکن است داروهای ضد درد مانند مسکنهای غیرنسخهای (آسپرین یا ایبوپروفن) تجویز کند. این داروها میتوانند برای کاهش درد و التهاب مفید باشند، اما هیچیک از آنها فتق را درمان نمیکنند.
تغییر در شیوه غذا خوردن
برای فتقهای مرتبط با دستگاه گوارش مانند فتق هیاتال، تغییراتی در شیوه غذا خوردن میتواند به کاهش علائم کمک کند. بهطور خاص:
- خوردن وعدههای غذایی کوچکتر و بیشتر در طول روز
- پرهیز از غذاهای چرب، اسیدی یا تند
- اجتناب از خوردن غذا قبل از خواب
- خوابیدن در حالت نیمهنشسته برای کاهش ریفلاکس اسید
استراحت و تغییر وضعیت بدن
استراحت کافی و تغییر وضعیت بدن در حین فعالیتهای روزانه میتواند از ایجاد فشار بیش از حد بر ناحیه فتق جلوگیری کند. اگر در حین فعالیتهای روزمره احساس درد یا فشار کردید، به استراحت بپردازید و از خم شدن یا زور زدن خودداری کنید.
پیشگیری از فتق
برای پیشگیری از فتق، رعایت برخی نکات میتواند کمککننده باشد:
حفظ وزن سالم
اضافه وزن فشار زیادی به شکم و دیوارههای عضلانی وارد میکند. کاهش وزن و حفظ وزن مناسب از فشار اضافی جلوگیری کرده و احتمال بروز فتق را کاهش میدهد.
اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین
بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن هنگام انجام این کار فشار زیادی به ناحیه شکم وارد میکند. برای پیشگیری، بهتر است از تکنیکهای صحیح بلند کردن استفاده کنید یا هنگام نیاز به کمک دیگران یا ابزارهای مناسب لجستیکی بهره ببرید.
مدیریت یبوست
یبوست باعث زور زدن و فشار زیاد بر شکم میشود. با مصرف مواد غذایی غنی از فیبر، نوشیدن آب کافی و انجام فعالیت بدنی منظم میتوانید یبوست را مدیریت کنید و از بروز فتق جلوگیری کنید.
تقویت عضلات شکم
انجام تمرینات تقویتی برای عضلات شکم میتواند به تقویت دیواره شکم کمک کند و در برابر فشارهای داخلی مقاومتر باشد. تمرینات مانند کرانچها، پلنک و سایر تمرینات شکم میتوانند مؤثر باشند.
اجتناب از زور زدن هنگام دفع
زور زدن هنگام دفع مدفوع، بهویژه در صورت یبوست، فشار زیادی به ناحیه شکم وارد میکند. برای جلوگیری از این مشکل، با مصرف فیبر کافی و نوشیدن آب زیاد میتوان از یبوست پیشگیری کرد.
مراقبت در دوران بارداری
زنان باردار باید از فشار اضافی به شکم خود جلوگیری کنند. انجام تمرینات مناسب تحت نظر پزشک و مراقبت در هنگام بلند کردن اشیاء به جلوگیری از بروز فتق کمک میکند.
ترک سیگار
سیگار کشیدن میتواند موجب تضعیف بافتهای بدن شود. ترک سیگار نه تنها به سلامت کلی بدن کمک میکند، بلکه میتواند به پیشگیری از فتق نیز کمک کند.
این نکات ساده اما مؤثر میتوانند به جلوگیری از بروز فتق و مشکلات مربوط به آن کمک کنند.
برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی و پرستاری در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
آرین طب ارائه ارائهدهنده انواع خدمات پزشکی از جمله پزشک متخصص در منزل (قلب، ریه، داخلی و…) و انواع خدمات پرستاری و تزریقات در منزل
عوارض فتق
فتق میتواند در صورت عدم درمان یا مدیریت مناسب، عوارضی جدی به همراه داشته باشد. برخی از عوارض رایج فتق عبارتند از:
- گرفتاری فتق (Incarceration): در این وضعیت، بافت یا ارگان بیرونزده از دیواره شکم یا ناحیه آسیبدیده، بهطور دائمی گیر میکند و نمیتواند به داخل بدن بازگردد. این میتواند منجر به درد شدید و التهاب شود و نیاز به درمان فوری دارد.
- فتق پیچ خورده (Strangulation): اگر خونرسانی به بافت گیر کرده در فتق قطع شود، فتق میتواند پیچ خورده و خونرسانی به ناحیه آسیبدیده متوقف شود. این وضعیت میتواند منجر به نکروز (مرگ بافت) شود و نیاز به جراحی فوری دارد تا از گسترش عفونت یا آسیب بیشتر جلوگیری شود.
- درد مزمن: فتق ممکن است باعث درد یا ناراحتی در ناحیه آسیبدیده شود که میتواند با گذشت زمان مزمن شود. درد ممکن است هنگام خم شدن، بلند کردن اجسام یا فعالیتهای بدنی شدیدتر شود.
- مشکلات گوارشی: در صورت بروز فتق در ناحیه شکم یا دیافراگم، ممکن است مشکلات گوارشی مانند سوزش سر دل، ریفلاکس اسید یا انسداد روده ایجاد شود. فتق هیاتال، که در آن بخشی از معده به داخل قفسه سینه حرکت میکند، میتواند باعث مشکلات گوارشی مزمن شود.
- اختلال در عملکرد اندامها: در برخی از انواع فتق، مانند فتق کشاله ران یا فتق شکمی، بافتهای بیرونزده میتوانند فشار زیادی به اندامهای مجاور وارد کنند و عملکرد آنها را مختل کنند. بهویژه در فتق کشاله ران، ممکن است فشار به عصبها و عضلات ایجاد شود که باعث درد یا ضعف در پاها شود.
- عفونت: اگر فتق در معرض آسیب یا آسیبدیدگی قرار گیرد، احتمال عفونت در ناحیه بیرونزده وجود دارد. این وضعیت میتواند باعث التهاب و ترشح مایع از ناحیه آسیبدیده شود که نیاز به درمان فوری دارد.
عمل فتق چند ساعت طول میکشد
عمل فتق بیضه معمولاً بهطور متوسط بین 30 دقیقه تا 2 ساعت طول میکشد، اما مدت زمان دقیق به چند عامل بستگی دارد:
نوع فتق
- فتق کشاله ران: عمل فتق کشاله ران برای این نوع فتق معمولاً سادهتر است و زمان کمتری میبرد (حدود 30 دقیقه تا 1 ساعت).
- فتق شکمی: اگر فتق در ناحیه شکم باشد و پیچیدگیهای بیشتری وجود داشته باشد، ممکن است زمان عمل بیشتر شود.
- فتق هیاتال: این نوع فتق که در آن بخشی از معده به داخل قفسه سینه حرکت میکند، ممکن است نیاز به جراحی پیچیدهتری داشته باشد و زمان بیشتری ببرد.
روش جراحی
- جراحی باز: در این روش، پزشک یک برش بزرگتر ایجاد میکند تا فتق را اصلاح کند. زمان عمل باد فتق در جراحی باز معمولاً بیشتر است.
- جراحی لاپاروسکوپی: در این روش، پزشک از برشهای کوچکتر و ابزارهای ویژه برای اصلاح فتق استفاده میکند. زمان عمل در جراحی لاپاروسکوپی معمولاً کوتاهتر است و دوران بهبودی نیز سریعتر خواهد بود.
پیچیدگی های پزشکی یا سایر مشکلات
- اگر بیمار دارای شرایط پزشکی دیگری باشد که جراحی را پیچیدهتر کند، مانند بیماریهای قلبی، دیابت یا عفونتهای قبلی، ممکن است زمان عمل طولانیتر شود.
وضعیت فتق
- اگر فتق دچار پیچیدگیهایی مانند گیر افتادن یا قطع خونرسانی به ناحیه فتق (فتق پیچ خورده یا strangulated) باشد، زمان عمل ممکن است بیشتر شود زیرا جراح باید اقدامات اضافی برای درمان مشکلات مرتبط انجام دهد.
عوارض بعد از عمل فتق
عوارض بعد از عمل فتق معمولاً موقتی هستند و شامل موارد زیر میشوند:
- درد و ناراحتی: احساس درد در ناحیه عملشده بعد از جراحی طبیعی است و معمولاً با داروهای مسکن قابل کنترل است.
- تورم و کبودی: تورم و کبودی اطراف محل جراحی معمولاً در چند روز اول مشاهده میشود و پس از مدتی کاهش مییابد.
- عفونت: عفونت در محل جراحی ممکن است باعث قرمزی، گرمی یا ترشح از زخم شود. در صورت مشاهده این علائم باید به پزشک مراجعه کرد.
- خونریزی: خونریزی در ناحیه عملشده ممکن است رخ دهد، اما معمولاً موقتی است. در صورت خونریزی شدید، نیاز به درمان اضافی وجود دارد.
- بازگشت فتق: در برخی موارد نادر، این بیماری ممکن است دوباره بروز کند. این معمولاً به دلیل ترمیم ناقص یا فشار بیش از حد به ناحیه عملشده است.
- آسیب به اعصاب یا بافتها: گاهی ممکن است به اعصاب یا بافتهای اطراف آسیب برسد که میتواند منجر به بیحسی یا ضعف در ناحیه عملشده شود.
این عوارض معمولاً با مراقبت مناسب بهبود مییابند و در صورت بروز هر کدام از این مشکلات، باید به پزشک مراجعه کرد.
جمع بندی
در مجموع، فتق یک وضعیت پزشکی است که نیاز به تشخیص و درمان بهموقع دارد. درمانهای جراحی معمولاً موثرترین راه برای اصلاح فتق هستند و با رعایت مراقبتهای پس از عمل، میتوان از بروز عوارض جلوگیری کرد. پیشگیری از این بیماری نیز از طریق رعایت اصولی مانند حفظ وزن سالم، جلوگیری از بلند کردن اجسام سنگین و تقویت عضلات شکم ممکن است. بنابراین، آگاهی از علائم، علل و روشهای درمانی فتق میتواند به جلوگیری از بروز مشکلات جدیتر کمک کند.
سوالات متداول
فتق چیست؟
فتق به وضعیت پزشکی گفته میشود که در آن قسمتی از یک اندام یا بافت از محل طبیعی خود خارج شده و از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره عضلانی یا بافتی بدن عبور میکند. این بیماری معمولاً در نواحی شکم، کشاله ران، دیافراگم و حتی نواحی اطراف قلب و ریهها ممکن است رخ دهد. این مشکل زمانی بروز میکند که فشار زیادی بر ناحیهای خاص از بدن وارد شود و دیوارههای عضلانی یا بافتی ضعیف شوند.
چه عواملی باعث ایجاد فتق میشود؟
فتق میتواند به دلایل مختلف ایجاد شود. یکی از مهمترین علل آن، افزایش فشار داخل شکم است. عواملی مانند بلند کردن اجسام سنگین، چاقی، یبوست مزمن، بارداری یا سرفه مزمن میتواند فشار زیادی به دیواره شکم وارد کند. همچنین، ضعفهای مادرزادی در دیواره عضلانی که فرد از بدو تولد با آن روبهرو است، میتواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد. همچنین در برخی از موارد، پیری و کاهش قدرت عضلات میتواند به بروز فتق کمک کند.
آیا فتق میتواند دوباره بروز کند؟
بله، در برخی موارد فتق ممکن است پس از جراحی مجدداً بروز کند. این اتفاق معمولاً به دلیل عدم ترمیم کامل یا فشار زیاد به ناحیه جراحی در دوران بهبودی است. در جراحیهای لاپاروسکوپی یا باز، احتمال بروز این بیماری دوباره وجود دارد، بهویژه اگر بیمار نتواند مراقبتهای پس از جراحی را بهدرستی رعایت کند. بهطور کلی، رعایت توصیههای پزشک و پرهیز از فعالیتهای سنگین پس از عمل میتواند خطر بازگشت فتق را کاهش دهد.
شما میتوانید در آرین طب خدمات پزشکی و پرستاری در منزل دریافت کنید.
برخی از خدمات ما شامل ویزیت پزشک متخصص در منزل، سونوگرافی در منزل، رادیولوژی در منزل، طب سوزنی در منزل، مشاوره روانشاسی و تغذیه در منزل است.
برای مشاهده همه سرویس های ما به صفحه خدمات مراجعه کنید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
برای رزرو خدمات پزشکی یا پرستاری در منزل فرم زیر را پر کنید:
