آکاربوز (آکاربکس، گلوکوبای، آکارمکس)

آکاربوز با مهار آنزیم‌های گوارشی به نام آلفا گلوکوزیداز عمل می‌کند. اما این مکانیسم دقیقاً چگونه اتفاق می‌افتد؟ اجازه دهید با جزئیات بیشتری به این موضوع بپردازیم.

آلفا گلوکوزیدازها چه نقشی دارند؟

• تجزیه کربوهیدرات‌ها: این آنزیم‌ها در روده کوچک قرار دارند و وظیفه آن‌ها شکستن پیوندهای گلیکوزیدی کربوهیدرات‌های پیچیده (مانند نشاسته) به قندهای ساده‌تر (مانند گلوکز) است.
• جذب گلوکز: گلوکز حاصل از این تجزیه به راحتی از روده جذب شده و وارد جریان خون می‌شود.

آکاربوز چگونه این آنزیم‌ها را مهار می‌کند؟

• رقابت برای اتصال: آکاربوز ساختاری مشابه کربوهیدرات‌ها دارد. به همین دلیل، می‌تواند با مولکول‌های کربوهیدرات برای اتصال به آنزیم آلفا گلوکوزیداز رقابت کند.
• ممانعت از فعالیت آنزیم: وقتی آکاربوز به آنزیم متصل می‌شود، مانع از اتصال کربوهیدرات‌ها به آنزیم شده و در نتیجه فعالیت آنزیم را مهار می‌کند.
• کاهش سرعت تجزیه کربوهیدرات‌ها: با کاهش فعالیت این آنزیم‌ها، سرعت تجزیه کربوهیدرات‌ها در روده کاهش می‌یابد.

پیامدهای مهار آلفا گلوکوزیدازها:

• کاهش جذب گلوکز: از آنجایی که کربوهیدرات‌ها به طور کامل تجزیه نمی‌شوند، جذب گلوکز از روده به خون کاهش می‌یابد.
• کاهش قند خون پس از غذا: این امر منجر به کاهش قند خون پس از غذا می‌شود و به کنترل بهتر دیابت نوع 2 کمک می‌کند.
• افزایش احساس سیری: بخش قابل توجهی از کربوهیدرات‌ها بدون جذب از بدن دفع می‌شوند که می‌تواند به افزایش احساس سیری و کاهش اشتها کمک کند.

فارماکوکینتیک آکاربوز به دلیل مکانیسم عمل خاص آن، منحصر به فرد است. بیایید به برخی جزئیات بیشتر در مورد هر مرحله از فرایند فارماکوکینتیک این دارو بپردازیم:

جذب (Absorption)

• جذب محدود در روده کوچک: آکاربوز به دلیل ساختار مولکولی بزرگ و قطبی خود، به سختی از روده کوچک جذب می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که اثر اصلی دارو در همان محل یعنی روده اعمال شود.
• عدم نفوذ به غشای سلولی: آکاربوز به دلیل ماهیت هیدروفیلی خود، نمی‌تواند به راحتی از غشاهای سلولی عبور کند و وارد جریان خون شود.

توزیع (Distribution)

• حجم توزیع کوچک: به دلیل جذب محدود، حجم توزیع آکاربوز در بدن بسیار کوچک است.
• عدم تجمع در بافت‌ها: آکاربوز به بافت‌های بدن مانند کبد، کلیه یا بافت چربی نفوذ نمی‌کند و در آن‌ها تجمع نمی‌یابد.

متابولیسم (Metabolism)

• متابولیسم میکروبی: بخش عمده آکاربوز توسط باکتری‌های فلور روده متابولیزه می‌شود. این باکتری‌ها پیوندهای گلیکوزیدی آکاربوز را شکسته و آن را به ترکیبات ساده‌تر تبدیل می‌کنند.
• متابولیت‌های غیرفعال: متابولیت‌های حاصل از متابولیسم آکاربوز عموماً فاقد فعالیت فارماکولوژیک هستند.

دفع (Excretion)

• دفع از طریق مدفوع: بخش عمده آکاربوز و متابولیت‌های آن به صورت تغییر نیافته یا به شکل متابولیت‌های غیرفعال از طریق مدفوع دفع می‌شود.
• دفع ادراری ناچیز: مقدار بسیار کمی از آکاربوز و متابولیت‌های آن ممکن است از طریق ادرار دفع شود.

عواملی که بر فارماکوکینتیک آکاربوز تأثیر می‌گذارند:

• رژیم غذایی: مصرف همزمان آکاربوز با غذا، به ویژه غذاهای پرکربوهیدرات، می‌تواند بر جذب و اثرگذاری دارو تأثیر بگذارد.
• فلور روده: نوع و تعداد باکتری‌های روده می‌توانند بر سرعت و میزان متابولیسم آکاربوز تأثیر بگذارند.
• بیماری‌های روده: بیماری‌های التهابی روده یا اختلالات جذب می‌توانند بر فارماکوکینتیک آکاربوز تأثیر بگذارند.

آکاربوز، دارویی است که به طور گسترده برای مدیریت دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، این دارو با کاهش جذب گلوکز از روده، به کنترل قند خون کمک می‌کند. اما بیایید موارد مصرف این دارو را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.

چرا آکاربوز برای دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود؟

• کنترل قند خون پس از غذا: یکی از مهم‌ترین مزایای آکاربوز، کنترل موثر قند خون پس از غذا است. این دارو با کاهش سرعت جذب کربوهیدرات‌ها از روده، مانع از افزایش ناگهانی قند خون می‌شود.
• بهبود کنترل کلی قند خون: با استفاده طولانی مدت از آکاربوز، کنترل کلی قند خون بهبود می‌یابد. این به معنای کاهش نوسانات قند خون و کاهش خطر ابتلا به عوارض بلندمدت دیابت است.
• کاهش خطر عوارض دیابت: کنترل بهتر قند خون با آکاربوز، خطر ابتلا به عوارض جدی دیابت مانند بیماری قلبی، آسیب به کلیه‌ها، مشکلات عصبی و مشکلات چشمی را کاهش می‌دهد.
• کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲: در برخی مطالعات، نشان داده شده است که آکاربوز ممکن است در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.

آکاربوز به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع

• رژیم غذایی: آکاربوز باید همیشه همراه با یک رژیم غذایی سالم و متعادل مصرف شود. این رژیم غذایی باید شامل کربوهیدرات‌های پیچیده، فیبر و پروتئین باشد.
• ورزش: فعالیت بدنی منظم به همراه آکاربوز و رژیم غذایی مناسب، به بهبود کنترل قند خون کمک می‌کند.
• سایر داروهای ضد دیابت: آکاربوز معمولاً به عنوان داروی مکمل در کنار سایر داروهای ضد دیابت مانند متفورمین یا سولفونیل اوره‌ها استفاده می‌شود.

چه زمانی آکاربوز ممکن است تجویز شود؟

• دیابت نوع ۲ کنترل نشده: اگر با رژیم غذایی و ورزش نتوانید قند خون خود را به طور کامل کنترل کنید، پزشک ممکن است آکاربوز را برای شما تجویز کند.
• چاقی همراه با دیابت نوع ۲: آکاربوز ممکن است برای افرادی که چاق هستند و به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، مفید باشد.
• عدم تحمل سایر داروهای ضد دیابت: اگر به سایر داروهای ضد دیابت حساسیت داشته باشید یا عوارض جانبی آن‌ها را تجربه کنید، پزشک ممکن است آکاربوز را جایگزین کند.

بزرگسالان:

کاربردهای اصلی (Labeled indications):

درمان دیابت ملیتوس نوع 2:

• دوز اول: 25 میلی گرم 3 دفعه در روز، با اولین لقمه از هر وعده اصلی (همچنین امکان دارد با 25 میلی گرم یک دفعه در روز با تیتراسیون تدریجی تا 25 میلی گرم 3 دفعه در روز شروع شود).
• افزایش دوز بر اساس سطح گلوکز 1 ساعته یا HbA1c پس از غذا، در فواصل 4 تا 8 هفته، تا دوز نگهدارنده 50 تا 100 میلی گرم 3 بار در روز برسد (حداکثر دوز: 60 کیلوگرم: 50 میلی گرم 3 بار در روز ؛ بیشتر از 60 کیلوگرم: 100 میلی گرم 3 بار در روز).

کاربردهای دیگر (Off-labeled indications):

کنترل قند خون پس از غذا بعد از عمل پس از جراحی بای پس معده:

• خوراکی: 25 تا 100 میلی گرم 3 دفعه در روز، درست پس از مصرف هر وعده غذایی. در صورت وجود وعده‌های غذایی بیشتر، ممکن است از 25 تا 50 میلی گرم تا 6 بار در روز استفاده شود.

کودکان:

دیابت ملیتوس، نوع 2:

کودکان 10 سال و بزرگسالان:

• دوز اولیه: 25 میلی گرم 3 بار در روز، با اولین لقمه از هر وعده اصلی (همچنین ممکن است با 25 میلی گرم یک بار در روز با تیتراسیون تدریجی تا 25 میلی گرم 3 بار در روز شروع شود).
• سپس بر اساس تحمل، تا دوز 25 میلی گرم در دوز افزایش می‌یابد.
• حداکثر دوز مبتنی بر وزن: ≤ 60 کیلوگرم: 50 میلی گرم در هر دوز؛ بیشتر از 60 کیلوگرم: 100 میلی گرم در هر دوز.

اطلاعات مربوط به استفاده از آکاربوز در دوران بارداری محدود است؛ چرا که مطالعات کافی بر روی زنان باردار برای ارزیابی خطر روی جنین در سه ماهه اول بارداری انجام نشده است. در گروه B از داروها، نتایج مطالعات بر روی حیوانات باردار نشان می‌دهند که آکاربوز بر روی جنین خطری ندارد.

دیابت کنترل نشده در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر عواقب نامطلوبی برای مادر و جنین شود، از جمله کتواسیدوز دیابتی، پره‌اکلامپسی، سقط خود به خودی، زایمان زودرس، عوارض زایمان، نقایص عمده مادرزادی، مرده زایی و ماکروزومی. برای جلوگیری از این پیامدهای نامطلوب، در طول بارداری و قبل از بارداری، میزان گلوکز خون و HbA1c مادر باید به حداقل نزدیکی به اهداف مورد نظر رسیده ولی بدون ایجاد قند خون قابل توجه. در حال حاضر، به جز آکاربوز، روش‌های دیگری برای درمان دیابت در دوران بارداری توصیه می‌شوند.

ترشح آکاربوز در شیر مادر، مساله‌ای مشخص نیست؛ به عبارت دیگر، نمی‌دانیم آیا آکاربوز در شیر مادر ترشح می‌شود یا خیر. به همین ترتیب، تولید شیر مادر توسط مصرف‌کننده توصیه نمی‌شود. با این وجود، کمتر از 2٪ از دوز خوراکی آکاربوز در بزرگسالان به طور سیستمیک جذب می‌شود که این می‌تواند مقدار توزیع آکاربوز در شیر مادر را محدود کند.