آدنوزين | موارد مصرف و عوارض

آدنوزین یک داروی ضد آریتمی است که برای مداخلات ریتمی قلبی استفاده می‌شود. این دارو به عنوان یک عامل تشدید کننده ریتم قلبی عمل می‌کند. این دارو به صورت تزریق داخل وریدی تجویز می‌شود و در درمان برخی اختلالات ریتمی قلبی مانند تاکی‌کاردی ورزشی بسیار مؤثر است. همچنین، در برخی موارد برای تشخیص اختلالات ریتمی قلبی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

داروی آدنوزین به منظور بهبود ریتم قلب در افرادی که مشکلاتی در این زمینه دارند، به کار می‌رود، همچنین ممکن است هنگام انجام آزمایش استرس قلب استفاده شود. این دارو که یک ماده طبیعی است، باعث گشاد شدن عروق خونی و کنترل فعالیت الکتریکی قلب می‌شود. به وسیله مرکز آرین طب، شما می‌توانید به صورت آنلاین و در طول روز با پزشکان متخصص در زمینه قلب و عروق مشورت کنید.

فارماکوکینتیک به مطالعه نحوه ورود، توزیع، متابولیسم و دفع دارو در بدن می‌پردازد. در مورد این دارو، این فرایند به دلیل نیمه‌عمر بسیار کوتاه آن، بسیار سریع اتفاق می‌افتد.

جذب، توزیع و متابولیسم

• جذب: این دارو معمولاً به صورت تزریقی وریدی تجویز می‌شود و به سرعت جذب می‌شود.
• توزیع: آدنوزین به طور گسترده در سراسر بدن توزیع می‌شود و به سرعت به بافت‌های مختلف از جمله قلب، مغز و عضلات صاف وارد می‌شود.
• متابولیسم: این دارو به سرعت توسط آنزیم آدنوزین دآمیناز در خون و بافت‌ها متابولیزه شده و به اینوزین و سپس هیپوگزانتین تبدیل می‌شود. همچنین، آدنوزین در سلول‌های خونی تحت فسفریلاسیون قرار گرفته و به آدنوزین مونوفسفات (AMP) تبدیل می‌شود.

نیمه‌عمر و دفع

• نیمه‌عمر: نیمه‌عمر این دارو بسیار کوتاه و کمتر از 10 ثانیه است. این بدان معنی است که اثر دارویی آدنوزین به سرعت از بین می‌رود.
• دفع: محصولات نهایی متابولیسم آدنوزین عمدتاً از طریق کلیه‌ها دفع می‌شوند.

عواملی که بر فارماکوکینتیک آدنوزین تأثیر می‌گذارند

• دوز: افزایش دوز آدنوزین باعث افزایش غلظت آن در خون و افزایش اثر دارویی می‌شود.
• سرعت تزریق: تزریق سریع‌تر این دارو باعث افزایش غلظت آن در خون و افزایش احتمال عوارض جانبی می‌شود.
• بیماری‌های کلیوی: بیماری‌های کلیوی ممکن است باعث کاهش دفع محصولات نهایی متابولیسم این دارو و افزایش غلظت آن در خون شوند.
• تداخلات دارویی: برخی داروها مانند متیل‌گزانتین‌ها می‌توانند با آدنوزین تداخل کرده و اثر آن را کاهش دهند.

آدنوزین یک نوکلئوتید پورینی است که به عنوان یک انتقال‌دهنده عصبی عمل می‌کند و در تنظیم بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی بدن از جمله خواب، جریان خون و التهاب نقش دارد. مهم‌ترین کاربرد بالینی آدنوزین در درمان برخی از اختلالات ریتم قلب، به ویژه تاکی‌کاردی فوق بطنی است.

مکانیسم اصلی اثر آدنوزین بر قلب به شرح زیر است:

• فعال‌سازی گیرنده‌های آدنوزینی: این دارو با اتصال به گیرنده‌های آدنوزینی (A1 و A2) در سلول‌های قلبی، باعث ایجاد اثرات فیزیولوژیکی می‌شود.
• کاهش هدایت الکتریکی: مهم‌ترین اثر این دارو، کاهش هدایت الکتریکی در گره دهلیزی-بطنی (AV node) است. گره AV نقش کلیدی در انتقال سیگنال‌های الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها را دارد. با کاهش هدایت الکتریکی در این ناحیه، سرعت انتقال سیگنال‌ها کاهش یافته و در نتیجه ضربان قلب کند می‌شود.
• افزایش نفوذپذیری غشای سلولی به پتاسیم: این دارو با افزایش نفوذپذیری غشای سلولی به یون پتاسیم، باعث خروج پتاسیم از سلول و هایپرپلاریزاسیون غشا می‌شود. این امر باعث کاهش تحریک‌پذیری سلول‌های قلبی و کاهش سرعت هدایت الکتریکی می‌شود.
• کاهش جریان کلسیم: این دارو با کاهش جریان کلسیم وارد شده به سلول‌های قلبی، باعث کاهش انقباض قلبی می‌شود. این اثر، به ویژه در سلول‌های گره AV، باعث کاهش هدایت الکتریکی می‌شود.

اثرات کلی آدنوزین بر قلب:

• کاهش ضربان قلب: آدنوزین با کاهش هدایت الکتریکی در گره AV، باعث کاهش سرعت ضربان قلب می‌شود.
• کاهش قدرت انقباض قلب: این دارو با کاهش جریان کلسیم و افزایش نفوذپذیری به پتاسیم، باعث کاهش قدرت انقباض قلب می‌شود.
• افزایش دوره انقباض: آدنوزین با افزایش مدت زمان بازگشت به حالت استراحت در بین ضربان‌های قلب، باعث افزایش دوره انقباض می‌شود.

آمپول آدنوزین

به تاریخ انقضای داروی Adenosine توجه کنید و اگر دارویی که در دستتان است تاریخ انقضای آن تمام شده است، از مصرف آن خودداری کنید.

هرگز داروی آدنوزین را به فرد دیگری حتی با علائم مشابه خودتان تجویز نکنید.

چنانچه شرایط یا بیماری خاصی دارید، قبل از تجویز این دارو، پزشک را مطلع سازید. به ویژه اگر شرایط زیر را دارید:

• حساسیت به این دارو یا دیگر داروها و مواد
• بارداری یا قصد باردار شدن
• شیردهی
• تشنج
• مشکلات تنفسی (مانند آسم، آمفیزم، برونشیت، بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD))
• مشکلات قلبی (مانند سندرم سینوس بیمار، بلوک AV درجه ۲ یا ۳ (به استثنای بیماران دارای ضربان ساز مصنوعی) یا ضربان قلب کند که باعث بیهوشی شما شده است)
• آنژین (درد قفسه سینه)

ممنوعیت مصرف: این دارو در موارد حساسیت زیاد، بلوک AV درجه ۲ یا ۳ (به جز در افرادی که دارای پیس میکر هستند)، سندروم سینوس بیمار، فلوتر دهلیزی، V-tach و استفاده برای اسکن قلبی در بیماری های ریوی انسدادی یا برونکواسپاستیک (مانند آسم) ممنوع است.

احتیاط: در بیماران با نشانه های برادیکاردی، سکته قلبی، بلوک قلبی، بیماران پیوندی، فشار خون بالا یا پایین، سابقه حمله قلبی، وقایع پروآریتمی، آنژین ناپایدار، وقایع هموراژیک و ایسکمیک عروق مغزی گزارش شده است. اثرات همودینامیک آدنوزین از جمله هایپوتانسیون یا هایپرتانسیون ممکن است با این موارد مرتبط باشد.

داروهای مهارکننده انتقال نوکلئوتیدی (مانند دیپیریدامول) می‌توانند اثرات عروقی آدنوزین را تقویت کنند؛ بنابراین قبل از تجویز آدنوزین باید حداقل ۵ نیمه عمر از مصرف این دارو گذشته باشد.

داروهای متیل‌گزانتینی (مانند کافئین، تئوفیلین) آنتاگونیست‌های رسپتور آدنوزین هستند و ممکن است از اثرات عروقی آن جلوگیری کنند؛ قبل از تجویز این دارو باید حداقل ۵ نیمه عمر از مصرف این داروها گذشته باشد.

پس از مصرف آدنوزین، احتمال تشنج یا بازگشت آن وجود دارد؛ برخی تشنج‌ها طولانی مدت بوده و نیازمند کنترل اورژانسی با داروهای ضدتشنج هستند؛ استفاده از امینوفیلین ریسک تشنج ناشی از این دارو را افزایش می‌دهد؛ بنابراین استفاده از متیل‌گزانتین‌ها در بیمارانی که سابقه تشنج ناشی از آدنوزین را داشته‌اند، توصیه نمی‌شود.

ریزش سیستمیک، گرفتگی گلو، فلاشینگ، اریتمی، راش و درد در قفسه سینه گزارش شده که نیازمند درمان علائمی است؛ در صورت پیشرفت علائم، فرآیند احیاء باید انجام شود و پرسنل آم

آدنوزین به دلیل تأثیر آن بر سیستم قلبی عروقی، با برخی داروها تداخل دارد. این تداخلات می‌تواند از طریق افزایش یا کاهش اثر داروها یا ایجاد عوارض جانبی جدید رخ دهد. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین تداخلات دارویی آدنوزین و دلایل رخداد آن‌ها می‌پردازیم:

مکانیسم تداخلات دارویی آدنوزین

آدنوزین با اثر بر گیرنده‌های آدنوزینی در قلب، باعث کاهش هدایت الکتریکی و کند شدن ضربان قلب می‌شود. داروهایی که با این مکانیسم تداخل دارند، عموماً یکی از اثرات زیر را دارند:

• مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزینی: برخی داروها با اتصال به گیرنده‌های آدنوزینی، از اتصال این دارو به این گیرنده‌ها جلوگیری کرده و در نتیجه اثر آن را کاهش می‌دهند.
• تأثیر بر متابولیسم آدنوزین: برخی داروها با تغییر در نحوه متابولیسم این دارو در بدن، باعث افزایش یا کاهش غلظت آن در خون می‌شوند.
• تأثیر بر کانال‌های یونی: این دارو با تأثیر بر کانال‌های یونی سلول‌های قلبی، باعث تغییر در هدایت الکتریکی قلب می‌شود. برخی داروها نیز با این کانال‌ها تداخل دارند.

مثال‌هایی از تداخلات دارویی آدنوزین

• متیل‌گزانتین‌ها (کافئین، تئوفیلین): این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزینی، اثر آن را خنثی می‌کنند. به همین دلیل، در بیمارانی که از این داروها استفاده می‌کنند، ممکن است به دوز بالاتری از این دارو نیاز باشد.
• دی‌پیریدامول: این دارو با افزایش سطح این دارو در خون، اثر آن را تقویت می‌کند. بنابراین، مصرف همزمان این دو دارو ممکن است باعث افزایش خطر عوارض جانبی شود.
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم: این داروها با کاهش ورود کلسیم به سلول‌های قلبی، باعث کاهش انقباض قلبی می‌شوند. مصرف همزمان این داروها با آدنوزین ممکن است این اثر را تشدید کرده و خطر آریتمی‌های قلبی را افزایش دهد.
• داروهای ضد آریتمی: بسیاری از داروهای ضد آریتمی با این دارو تداخل دارند و ممکن است اثر آن را تقویت یا تضعیف کنند.

عواقب تداخلات دارویی آدنوزین

تداخلات دارویی آدنوزین می‌تواند عوارض جانبی جدی از جمله:

• تشدید کندی ضربان قلب
• کاهش شدید فشار خون
• بلاک قلبی کامل
• آریتمی‌های قلبی
• تنگی نفس شدید
• بیهوشی

بیمار باید به شدت آگاهی داشته باشد از عوارض جانبی متداول آدنوزین از جمله فلاشینگ، تنگی نفس و احساس فشار بر قفسه سینه که به او توضیح داده می‌شود. همچنین، وی باید به پزشک خود درباره روندهای درمانی همزمان، مصرف داروهای نسخه‌ای یا غیر نسخه‌ای (OTC)، مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین و همچنین هر بیماری همزمانی که دارد اطلاع دهد. در صورت بارداری یا قصد بارداری یا حتی شیردهی، اطلاع رسانی به پزشک حیاتی است.

• دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
• آن را در محیطی خشک و خنک نگه دارید و از گرما و تابش نور مستقیم دوری کنید.

برای کسب اطلاعات دقیق‌تر درباره جزئیات شرایط نگهداری، با پزشک یا داروساز مشورت کنید و بروشور همراه دارو را مطالعه کنید.

• آمپول آدنوریتم 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول آدنوزین کابی 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول آدنوسل 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول آدنوزین اکسیر 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول وانا آدنوزین 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• سرنگ آماده تزریق آدنوزین گلند 3 میلی گرم/میلی لیتر 2 میلی لیتر
• ویال آدنوزین وکهارد 3 میلی گرم/میلی لیتر 2 میلی لیتر
• سرنگ آماده تزریق ریتموزین 6 میلی گرم

• آمپول آدنوریتم 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول آدنوزین کابی 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول آدنوسل 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول آدنوزین اکسیر 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• آمپول وانا آدنوزین 6 میلی گرم/2 میلی لیتر
• سرنگ آماده تزریق آدنوزین گلند 3 میلی گرم/میلی لیتر 2 میلی لیتر
• ویال آدنوزین وکهارد 3 میلی گرم/میلی لیتر 2 میلی لیتر
• سرنگ آماده تزریق ریتموزین 6 میلی گرم