هپارین (هپالیز، کلوتین، جکتوپارین)

هپارین (Heparin) یکی از داروهای مهم در پیشگیری و درمان بسیاری از مشکلات خونی است. این دارو از خانواده داروهای ضد انعقاد (آنتی‌کواگولانت) است که عمدتاً برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی و کاهش خطر انسداد عروق خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هپارین به عنوان یک داروی ضد انعقاد از مکانیسم عمل مختلفی نسبت به سایر داروهای مشابه برخوردار است و در بسیاری از شرایط پزشکی، از جمله پیشگیری از ترومبوز وریدی، درمان ترومبوز وریدی عمقی و ترومبوآمبولی ریوی، و همچنین در جراحی‌های قلبی و موارد دیالیز، به عنوان داروی کمکی در درمان برخی از حالت‌های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با کاهش توانایی لخته‌ای خون در حالت غیر فیزیولوژیکی عمل می‌کند و به همین دلیل، مصرف آن باید زیر نظر پزشک متخصص و با رعایت دستورالعمل‌های مربوطه صورت گیرد.

برای استفاده صحیح از داروی هپارین، حتماً به دقت از اطلاعات موجود بر روی جلد دارو پیروی کنید. اگر پزشک شما این دارو را تجویز کرده است، حتماً دستورات او را رعایت کنید. هپارین باید به صورت تزریق وریدی یا زیرپوستی مصرف شود و از تزریق آن به عضله خودداری کنید. دوز تزریق و مدت زمان درمان باید با توجه به وضعیت بیماری، وزن و پاسخ بدن شما به درمان تنظیم شود.

آمپول هپارین در دوزهای متفاوت تولید می‌شود، بنابراین قبل از تزریق، اطمینان حاصل کنید که دوز مورد نیاز با دوز روی بطری آمپول تطابق دارد تا از وقوع صدمات (گاهی کشنده) جلوگیری شود.

در صورتی که هپارین به صورت تزریق وریدی استفاده می‌شود، قبل و بعد از تزریق، سوزن دیگر آمپول‌های دارویی که با هپارین تداخل دارویی دارند را در آب نمک معمولی قرار دهید. اگر هپارین به صورت زیرپوستی تزریق می‌شود، محل تزریق را با پنبه الکلی تمیز کرده و هر بار محل تزریق را عوض کنید تا به پوست کمتر آسیب وارد شود.

برای اطلاع از نحوه استفاده، عوارض جانبی و تداخلات دارویی هپارین با متخصص قلب و عروق خود مشورت کنید.

این دارو برای پیشگیری از تشکیل لخته‌های وریدی عمیق (DVT) و انفصال پلاکت‌های خونی (PE) به صورت زیر تجویز می‌شود:

• برای پیشگیری: 5000 واحد هر 8 الی 12 ساعت یا 7500 واحد هر 12 ساعت.
• برای درمان DVT و PE: مصرف اولیه به صورت بولوس وریدی با دوز 80 واحد بر کیلوگرم، سپس انفوزیون مداوم با دوز 18 واحد/کیلوگرم در ساعت یا 5000 واحد بولوس در ورید، و سپس انفوزیون مداوم با دوز 1300 واحد در ساعت یا 250 واحد/کیلوگرم (به طور متناوب، 17500 واحد) تحت پوست.

برای سندرم‌های حاد کرونری در نوع PCI، بسته به استفاده از مهارکننده GPIIb/IIIa یا عدم استفاده از آن، دوزهای مختلفی تجویز می‌شود.

در STEMI بیمار فیبرینولیتیک، دوزهای مختلفی برای بولوس وریدی و انفوزیون IV مداوم تجویز می‌شود.

در جهت درمان ضد انعقادی تزریق متناوب IV، دوزهای متناوبی تجویز می‌شود.

هپارین سدیم ممکن است زمان پروترومبین یک مرحله‌ای را طولانی کند، بنابراین باید با موارد مشخص شده در متن رعایت شود.

برای جلوگیری از تشکیل لخته در کاتترهای وریدی و شریانی از دوز ۱۰۰ واحد در میلی لیتر استفاده می‌شود و حجم کافی برای پرکردن لومن کاتتر ضروری است.

استفاده از هپارین در بارداری باید توسط یک پزشک یا متخصص زنان متخصص کنترل شود. پزشک معمولاً بر اساس تاریخچه پزشکی، علایم و فاکتورهای خطر مرتبط با بارداری و تشخیص توصیه‌ای در مورد نوع و دوز هپارین را مشخص می‌کند. همچنین، نظارت منظم و تست‌های خونی ممکن است در طول دوران بارداری انجام شود تا اطمینان حاصل شود که دارو به درستی کار می‌کند و هیچ عوارض جانبی جدی ایجاد نمی‌کند.

اطلاعاتی درباره استفاده از هپارین سدیم در شیر مادران، تأثیرات آن بر نوزادان شیرخوار یا تولید شیر مادران وجود ندارد. با این حال، بنزیل الکل موجود در سرم مادران به احتمال زیاد به شیر انسانی وارد می‌شود و ممکن است از طریق مصرف شیر توسط نوزادان شیرخوار جذب شود. به دلیل وزن مولکولی بالای هپارین، این دارو به احتمال زیاد در شیر مادران دفع نمی‌شود و هر هپارین موجود در شیر از طریق مصرف آن توسط نوزادان شیرخوار جذب خواهد شد.

این دارو برای پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون در بیمارانی که شرایط پزشکی خاصی دارند یا تحت نظر اقدامات پزشکی خاصی هستند که احتمال تشکیل لخته را بالا می‌برد، مصرف می‌شود. علاوه بر این، این دارو برای پیشگیری از رشد لخته‌هایی که قبلاً در رگ‌های خونی به وجود آمده است نیز مصرف می‌شود، اما نمی‌شود از هپارین برای کم شدن اندازه لخته‌هایی که قبلاً به وجود آمده‌اند مصرف کرد. همچنین، این دارو در مقادیر کم برای پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون در کاتترها (لوله‌های پلاستیکی کوچکی که می‌شود از طریق آن دارو تجویز کرد یا خون گرفت) که در طی یک دوره زمانی در رگ‌ها باقی می‌مانند، مصرف می‌شود. هپارین در دسته‌ای از داروهای به نام داروهای ضدانعقاد (رقیق‌کننده خون) قرار دارد و با کاهش توانایی لخته‌شدن خون عمل می‌کند.

هنگام تزریق هپارین، ممکن است عوارضی مانند درد متوسط، قرمزی، و التهاب رخ دهد. اگر هر یک از این علائم ادامه یافت یا شدت آنها افزایش یافت، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر پزشک شما داروی هپارین را تجویز کرده است، اطمینان حاصل کنید که فواید آن از مضراتش بیشتر است. اغلب افرادی که این دارو را مصرف کرده‌اند، به عوارض جدی آن دچار نشده‌اند. اما اگر با عوارضی مانند تورم در محل تزریق، درد در استخوان، یا شکستگی استخوان مواجه شدید، باید بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. در صورتی که تاثیر دارو بر روی پروتئین لخته‌شدن خون زیاد باشد، ممکن است همراه با خونریزی باشد. هرگونه نشانه‌ای از خونریزی جدی، درد غیرطبیعی، تورم و ناراحتی، خونریزی بیش از حد از زخم‌ها، خونریزی مغز مداوم، دوره‌های قاعدگی طولانی و غیر طبیعی، کبودی غیرمعمول، ادرار تیره، مدفوع سیاه، سردرد شدید، و سرگیجه‌های غیرطبیعی را تجربه کردید، باید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.

در برخی موارد، برخی از بیماران به مصرف هپارین واکنش نشان می‌دهند که می‌تواند جدی باشد، مانند ترومبوسیتوپنی (HIT) ناشی از هپارین یا هپارین-هیپرپلاسمی‌است؛ این واکنش ممکن است در طول درمان یا هفته‌ها پس از اتمام درمان با این دارو به‌وجود بیاید.

لازم به ذکر است که واکنش‌های آلرژیک جدی به آمپول‌های هپارین نادر است. اگر با واکنش‌های آلرژیک جدی مانند علائم پوستی، خارش، تورم (مخصوصاً در صورت، زبان، و گلو)، گیجی شدید، و اختلال تنفسی مواجه شدید، باید فوراً از خدمات پزشکی کمک بگیرید. در صورتی که با عوارضی روبه‌رو شدید که گفته نشده، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

قبل از استفاده از هپارین یا داروهای مشابه، اگر حساسیتی نسبت به آن‌ها یا مواد مشابه مانند پنتوسان پلی سولفات سدیم دارید، از مصرف این داروها خودداری کنید. این دارو ممکن است شامل مواد غیرفعالی مانند بنزیل الکل (که در برخی از برندها وجود دارد) باشد که ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت شود.

اگر سوابق پزشکی خاصی مانند درد مداوم در قفسه سینه، سابقه سکته قلبی یا مغزی، اختلالات کبدی یا کلیوی، مشکلات قلبی و عروقی، حساسیت یا آلرژی وجود دارد، بهتر است با احتیاط این داروها را مصرف کنید. پیش از استفاده یا تجویز هر گونه دارو، بهتر است تاریخچه پزشکی خود را با پزشک به اشتراک بگذارید تا در صورت لزوم نسخه را تغییر دهد.

• برای حصول از حداکثر اثربخشی دارو و کاهش احتمال خونریزی، باید دقیقاً به دستورات مصرف دارویی رعایت کرد.
• در طول مصرف هپارین، باید اجتناب از مصرف داروهایی مانند اسید استیل‌سالیسیلیک، ایبوپروفن و دیگر داروهایی که بر روی پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارند، شود.
• هر پزشک یا دندانپزشک باید از مصرف هپارین در بیماران آگاهی داشته باشد.
• برای ارزیابی پیشرفت درمان، مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمون‌های انعقاد خون امری ضروری است.