سنگ کلیه | علائم، نشانه ها، پیشگیری، تشخیص و درمان در منزل

سنگ کلیه، یک تشکیلات سخت از مواد معدنی و نمک است که در داخل کلیه به‌ وجود می‌آید. این سنگ‌ها ناشی از چسبیدن ذرات کریستالی مواد معدنی به یکدیگر هستند. جالب است بدانید که تشکیل دو سنگ کلیه مختلف ممکن است ناشی از دو فرد متفاوت باشد و انواع گوناگونی از سنگ کلیه وجود دارند.

علل بروز سنگ کلیه از جمله رژیم غذایی، اضافه‌وزن، شرایط پزشکی مختلف و مصرف برخی مکمل‌ها و داروها هستند. این مشکل می‌تواند هر قسمتی از دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه را تحت تأثیر قرار دهد. اندازه سنگ کلیه نیز تأثیر بسزایی بر شدت علائم دارد. در ابعاد کوچک، ممکن است بدون نشانه‌های آشکار باقی بماند، اما ابعاد بزرگ‌تر معمولاً با دردهای شدید همراه خواهد بود.

قبل از بحران علائم سنگ کلیه، توجه به ویژگی‌های ادرار نیز مهم است؛ به عنوان مثال، غلظت بالای ادرار ممکن است نشانگر خطر سنگ کلیه باشد و نیاز به درمان فوری یا تغییرات در روند زندگی داشته باشد.

سنگ‌های کلیه می‌توانند از انواع مختلفی باشند، که هرکدام از این نوع‌ها ممکن است در دستگاه ادراری فرد تشکیل شوند. به‌ طور کلی، چهار نوع اصلی سنگ کلیه وجود دارد:

سنگ کلسیمی:

• • مواد اصلی تشکیل‌دهنده این نوع سنگ کلیه، کلسیم است.
  • این سنگ‌ها معمولاً به دلیل میزان بالای کلسیم در آب آشامیدنی شکل می‌گیرند.
  • مقدار کلسیم بیشتر باشد، سنگ کلسیمی با سرعت بیشتری تولید و اندازه بزرگتری پیدا می‌کند.

سنگ ستراویتی:

• • این نوع سنگ کلیه در افرادی شایع است که عفونت‌های ادراری دارند.

سنگ‌های اسید اوریکی:

• • افرادی که به اندازه کافی آب نمی‌نوشند یا در طول روز آب خود را از دست می‌دهند، ممکن است این نوع سنگ‌ها را در کلیه و مجاری ادراری خود تشکیل دهند.
  • مصرف ناکافی آب و فعالیت‌های سنگین در طول روز نیز از عوامل تشکیل این سنگ‌ها است.

سنگ سیستینی:

• • این نوع سنگ‌ها به نام سنگ‌های سیستینی شناخته می‌شوند و معمولاً در افرادی که از نظر ژنتیکی سابقه دفع سیستین از ادرار دارند، تشکیل می‌شوند.
  • سابقه نقرس یکی از نشانه‌های ممکن برای تشکیل این نوع سنگ‌هاست.

اگر سوال یا نیاز به اطلاعات بیشتری دارید، می‌‍توانید با استفاده از خدمات پزشکی آرین طب پزشک متخصص کلیه را در منزل ملاقات کرده و ویزیت شوید.

نوشیدن آب به میزان زیاد یکی از بهترین اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه به شمار می‌رود. آب، به عنوان یک نوشیدنی مفید برای حفظ سلامتی کلیه شناخته می‌شود. افزایش مصرف آب منجر به دفع ادرار بیشتر می‌شود و این عمل، به عنوان بزرگ‌ترین کمک به عملکرد سالم کلیه‌ها شناخته می‌شود. جایگزینی آب با نوشیدنی‌هایی مانند آب زنجبیل، لیموناد گازدار و آب‌میوه نیز می‌تواند به افزایش دفع ادرار کمک کرده و در پیشگیری از مشکلات کلیه مؤثر باشد. همچنین، کاهش مصرف غذاهای غنی از اگزالات و کنترل میزان نمک و پروتئین حیوانی نیز می‌تواند خطر ابتلا به بیماری سنگ کلیه را کاهش دهد.

در صورت وجود سابقه سنگ کلیه یا احتمال ابتلا به آن، مشاوره با پزشک تخصصی برای تجویز داروهای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیم و اسیداوریک توصیه می‌شود. در این مواقع، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا بهترین روش پیشگیری متناسب با وضعیت شما را دریافت کنید.

همچنین، رژیم غذایی حاوی کلسیم باید به طور معقول تنظیم شود. این موضوع نیاز به مشاوره با یک تخصص‌گر در زمینه تغذیه دارد، زیرا شرایط و نیازها در هر فرد ممکن است متفاوت باشد. شیر، پنیر و ماست کم‌چرب به عنوان منابع مهم کلسیم معرفی می‌شوند.

مصرف کمتر سدیم

کاهش مصرف سدیم یکی از اقدامات موثر در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه است. رژیم غذایی حاوی نمک بالا می‌تواند باعث محدودیت جذب کلسیم شده و مقدار آن را در ادرار افزایش دهد، که ممکن است منجر به ایجاد سنگ گردد. مصرف کمتر نمک به عنوان یکی از راه‌های درمان خانگی برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه تلقی می‌شود. با کاهش مقدار نمک در رژیم غذایی، سطح کلسیم در ادرار نیز کاهش می‌یابد و احتمال ابتلا به این مشکل را کاهش می‌دهید. غذاهایی که سرشار از سدیم هستند شامل:

در کل، درمان این بیماری به ویژه با توجه به نوع سنگ، متنوع است. برای تشخیص دقیق نوع سنگ، می‌توانید نمونه آن را جمع‌آوری کرده و به آزمایشگاه ارسال کنید. اصلی‌ترین و مؤثرترین روش درمان، مصرف حداقل شش یا هشت لیوان آب در طول روز است. همچنین، درمان‌های دیگری برای این بیماری وجود دارد که عبارتند از:

داروهای سنگ کلیه

برای کاهش درد ناشی از بیماری از داروهای مسکن و برای درمان عفونت از داروهای آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. دیگر داروها شامل:

• • آلوپورینول (Zyloprim): برای سنگ‌های اسیداوریکی
  • محلول‌های فسفر: برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیمی
  • ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن: برای کاهش درد
  • سدیم بی‌کربنات یا سدیم سیترات: برای جلوگیری از اسیدی شدن ادرار

قرص‌های دفع سنگ کلیه

پزشک متخصص کلیه و مجاری ادرار، برای دفع سنگ کلیه از هر نوعی که باشد، داروهای خاصی را تجویز می‌کند. به‌ عنوان مثال، برای سنگ‌های کلیه کلسیمی، از داروهایی که حجم ادرار را افزایش می‌دهند، استفاده می‌شود. این داروها، از جمله نیازیدها، داروهایی هستند که افزایش حجم ادرار را به‌وسیله افزایش فشار ادرار در طول روز تسریع می‌بخشند و از این‌رو به دفع سنگ کلیه کمک می‌کنند.

سنگ‌شکن کلیه

درد ناشی از سنگ‌های کلیه یکی از شدیدترین دردهاست که برخی افراد آن را با درد زایمان یا ضربات چاقو مشابه می‌دانند. آغاز این درد شدید زمانی رخ می‌دهد که سنگ‌های کلیه به سمت حالب حرکت کرده و با انسداد ادرار، فشار زیادی به کلیه وارد می‌کنند. بنابراین، اگر تاکنون مطلع نشده‌اید، درد ناشی از سنگ‌های کلیه معمولاً به شکل تیز و ناگهانی در ناحیه پشت، شکم یا پهلو احساس می‌شود.

دفع سنگ کلیه ممکن است باعث درد شدیدی شود؛ اما اگر سنگ‌ها به‌موقع تشخیص داده شوند، عمدتاً آسیب دائمی ایجاد نمی‌کنند. بسته به مکان قرار گرفتن سنگ کلیه، ممکن است برای دفع آن به داروهای مسکن و مصرف زیادی آب احتیاج نباشد. اگرچه ممکن است شما به دنبال یافتن قوی‌ترین داروی گیاهی سنگ شکن باشید، اما همواره توصیه می‌شود در این زمینه احتیاط کنید و به دستور پزشک پایبند باشید. دکتر ممکن است انواع مسکن‌های قوی برای درد سنگ کلیه را تجویز کند و در این صورت، مناسب است به دقت دستورات پزشکی را رعایت کنید. در شرایط دیگر، مانند درصورتی که سنگ در دستگاه ادراری گیر کند، همراه با عفونت ادراری باشد یا عوارضی ایجاد کند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. در صورت افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه، پزشک ممکن است تدابیر پیشگیرانه‌ای را برای کاهش خطر ابتلا به سنگ‌های کلیه مکرر توصیه کند.

سنگ کلیه در زنان باردار بیشتر در سه‌ماه دوم یا سوم بارداری ظاهر می‌شود و اغلب علائم آن در ماه آخر بارداری یا پس از زایمان بهبود می‌یابد. اکثراً سنگ کلیه در این دوره از بارداری ابعاد کوچک دارد و به‌ طور خودبخود دفع می‌شود. با این حال، از ترفندهای متداول مانند طب سنتی و دارو در این مواقع استفاده می‌شود. در صورت نیاز به روش‌های دفع سنگ کلیه در زنان باردار، از روش‌های کم‌خطر و مناسب مانند مصرف مایعات و آب به همراه داروها برای دفع سنگ کلیه استفاده می‌شود. اندازه سنگ نیز نقش مهمی در تعیین روش‌های مناسب دفع دارد و از آنجایی که جنین نسبت به برخی روش‌ها حساس است، انتخاب روش‌های کم خطر برای مادر و جنین امری حیاتی است.

دفع سنگ کلیه می‌تواند با علائم مشخصی همراه باشد. این علائم معمولاً در نتیجه حرکت سنگ در مجاری ادراری و ایجاد فشار و تحریک ایجاد می‌شوند.

شایع‌ترین علائم دفع سنگ کلیه عبارتند از:

• کاهش شدت درد: یکی از اولین نشانه‌های دفع سنگ، کاهش تدریجی شدت درد است. البته این کاهش درد ممکن است موقتی باشد و با حرکت سنگ در قسمت‌های دیگر مجاری ادراری، درد مجدداً تشدید شود.
• تغییر محل درد: با حرکت سنگ، محل درد نیز تغییر می‌کند. به عنوان مثال، اگر سنگ در حال حرکت از کلیه به سمت مثانه باشد، ممکن است درد از پهلو به سمت پایین شکم منتقل شود.
• خون در ادرار: وجود خون در ادرار به دلیل آسیب دیدن دیواره‌های مجاری ادراری توسط سنگ است.
• تغییر رنگ ادرار: ادرار ممکن است به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه‌ای تغییر کند.
• تغییر در میزان و دفعات ادرار: ممکن است احساس کنید که ادرار بیشتری دفع می‌کنید یا برعکس، میزان ادرار کمتر شده است.
• احساس نیاز مکرر به ادرار کردن: حتی اگر مقدار ادرار کم باشد، ممکن است احساس کنید که باید به طور مکرر به دستشویی بروید.
• احساس سوزش هنگام ادرار کردن: حرکت سنگ در مجاری ادراری می‌تواند باعث سوزش و تحریک شود.
• تهوع و استفراغ: درد شدید ناشی از سنگ کلیه می‌تواند باعث تحریک دستگاه گوارش و بروز تهوع و استفراغ شود.

نکته مهم: این علائم ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و شدت آن‌ها نیز متغیر است. برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند یا علائم بسیار خفیفی را تجربه کنند.

در صورت تجربه علائم و نشانه‌هایی که شما را نگران می‌کند، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید یا با ارائه‌دهنده خدمات پزشکی آرین طب تماس بگیرید. اگر با موارد زیر مواجه شدید، باید بلافاصله به مراقبت‌های پزشکی روی آورید و در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید:

• درد به حدی شدید است که نشان دهنده عدم توانایی در نشستن یا یافتن موقعیت راحت است
• درد همراه با حالت تهوع و استفراغ
• تب و لرزه همراه با درد
• مشاهده خون در ادرار که با انجام آزمایش فاکتور RBC تایید می‌شود
• مشکل در دفع ادرار
• انسداد حالب و عدم توانایی در دفع ادرار
• کدر و بدبو شدن ادرار

تفاوت آناتومی بدن زنان و مردان باعث متفاوت بودن علائم سنگ کلیه در این دو جنس می‌گردد. در مردان، جابه‌جایی و عبور سنگ از حالب باعث بروز درد در مناطق شکم، کمر یا کشاله ران می‌شود، در حالیکه در زنان، درد ناشی از سنگ کلیه شبیه به دردهای پریودی است.

مواد غذایی حاوی مقدار بالای کلسیم، از جمله انواع پنیر و پروتئین حیوانی همچون گوشت، محصولات غذایی نمکی و فرآوری‌شده، چاشنی‌ها و سس‌ها، تنقلات و آجیل.

در اکثر موارد، پزشک داروی هیوسیامین را برای کاهش درد و تسکین از ناراحتی ناشی از سنگ‌های کلیه تجویز می‌کند؛ زیرا این دارو تاثیر شل شدن ماهیچه‌های دستگاه ادراری و کاهش اسپاسم آن‌ها را داراست.

افرادی که در خانواده خود سابقه سنگ کلیه دارند، احتمالاً بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. علاوه بر این، برخی بیماری‌های موجب تشکیل سنگ کلیه، از جمله افراد به عنوان ارثی و ژنتیکی منتقل می‌شوند. همچنین، رژیم غذایی و نحوه زندگی درون خانواده نیز ممکن است در افزایش خطر ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد.

هنگامی که سنگ کلیه ایجاد انسداد حالب‌ها می‌کند، ممکن است در هنگام ادرار کردن مشکلاتی بوجود بیاید. افزون بر تکرار ادرار و نیاز به دفع بیشتر آن، احتمالاً با درد یا سوزش در حین ادرارکردن روبه‌رو شوید. این ناحیه مشکلاتی زمانی به وجود می‌آورد که سنگ به گونه‌ای شکل گرفته باشد که جریان طبیعی ادرار را مختلف کند و انسداد حالب‌ها ایجاد شود. در نتیجه، فرایند دفع ادرار با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود.

افراد مبتلا به سنگ کلیه به‌ طور معمول در قسمت‌های پهلو و کمر درد احساس می‌کنند. هنگامی که سنگ به سمت مثانه حرکت می‌کند، امکان ظهور درد در ناحیه شکم و کشاله ران وجود دارد. این درد اغلب با مشکلاتی در دفع ادرار همراه است، که ممکن است باعث مشکل در دفع ادرار و عدم توانایی در انجام این عملیات به‌صورت راحت شود.