زمان تخمینی مطالعه: 17 دقیقه
حمله قلبی یکی از رایجترین و خطرناکترین بیماریهای قلبی است که بهدلیل انسداد ناگهانی یکی از عروق کرونری رخ میدهد. این رویداد میتواند بدون هیچ هشدار قبلی و در هر زمان از شبانهروز اتفاق بیفتد. حمله قلبی نهتنها تهدیدی جدی برای جان بیمار است، بلکه در صورت نجات نیز ممکن است آثار بلندمدتی بر سلامت جسمی و روانی فرد باقی بگذارد. شناخت علائم اولیه، عوامل خطر و اقدام سریع، نقش مهمی در کاهش شدت این بیماری و پیشگیری از عوارض آن دارد.
حمله قلبی چیست؟
حمله قلبی زمانی رخ میدهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب بهطور ناگهانی و به مدت طولانی قطع یا بهشدت کاهش یابد. این اتفاق معمولاً بهدلیل بسته شدن یکی از عروق کرونری قلب بهوسیله لخته خون یا تجمع چربی و پلاک ایجاد میشود. وقتی خون کافی به عضله قلب نرسد، آن بخش از قلب شروع به آسیب دیدن یا مردن میکند. علائم شایع حمله قلبی شامل درد یا فشار در قفسه سینه، که ممکن است به شانه، بازو، گردن یا فک گسترش یابد، تنگی نفس، تعریق سرد، تهوع و احساس ضعف یا اضطراب است.
شدت و نوع علائم ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و در برخی موارد حتی بدون علامت آشکار باشد، بهویژه در افراد دیابتی. حمله قلبی یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد، چرا که تأخیر در درمان میتواند باعث آسیب دائمی به عضله قلب یا حتی مرگ شود. درمان ممکن است شامل داروهای ضد لخته، آنژیوپلاستی یا جراحی بایپس قلب باشد. پیشگیری از حمله قلبی با کنترل فشار خون، چربی خون، ترک سیگار، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و کاهش استرس امکانپذیر است.
برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی و پرستاری در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
آرین طب ارائه ارائهدهنده انواع خدمات پزشکی از جمله پزشک متخصص در منزل (قلب، ریه، داخلی و…) و انواع خدمات پرستاری و تزریقات در منزل
خدمات مرتبط
علت حمله قلبی
حمله قلبی زمانی رخ میدهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به طور ناگهانی قطع یا بهشدت کاهش یابد. این وضعیت باعث میشود آن قسمت از قلب از اکسیژن محروم شود و اگر این انسداد بهموقع درمان نشود، بافت قلبی آسیب دیده یا میمیرد. شناخت علتهای اصلی حمله قلبی میتواند جان افراد را نجات دهد و به پیشگیری کمک بزرگی کند.
علت حمله قلبی
دلایل بروز حمله قلبی بهطور معمول با انسداد عروق کرونری که وظیفه تغذیه قلب را بر عهده دارند، ارتباط دارد. در ادامه با مهمترین علل آن آشنا میشویم:
گرفتگی عروق کرونری بر اثر پلاک چربی
شایعترین علت حمله قلبی، ایجاد پلاکهای چربی در دیواره عروق کرونری است. این پلاکها که ترکیبی از کلسترول، مواد زائد و سلولهای التهابی هستند، بهمرور زمان دیواره رگها را تنگ میکنند. اگر یکی از این پلاکها پاره شود، لخته خونی ایجاد شده میتواند جریان خون را بهطور کامل قطع کند و منجر به حمله قلبی شود.
اسپاسم عروق قلبی
در برخی افراد، بدون وجود پلاک قابلتوجه، ممکن است رگ کرونری بهطور ناگهانی دچار اسپاسم (انقباض شدید) شود و خونرسانی را قطع کند. این نوع حمله قلبی کمتر شایع است و معمولاً با عوامل محرک مثل مصرف مواد مخدر، استرس شدید یا مصرف دخانیات مرتبط است.
پارگی یا جدا شدن دیواره شریانی
در برخی موارد نادر، دیواره شریان کرونری ممکن است دچار پارگی یا لایهلایه شدن (دیسِکشن) شود. این وضعیت بهطور ناگهانی باعث انسداد جریان خون و بروز حمله قلبی میشود و بیشتر در افراد جوان، بهویژه زنان، دیده شده است.
لخته خونی از ناحیه دیگر بدن
گاهی ممکن است لختهای که در نقطهای دیگر از بدن شکل گرفته، به سمت عروق کرونری حرکت کند و آنها را مسدود کند. این وضعیت نادر است ولی میتواند خطرناک و کشنده باشد.
مصرف مواد مخدر محرک
داروها یا مواد مخدر مانند کوکائین و آمفتامین میتوانند با افزایش ناگهانی فشار خون و ضربان قلب، موجب اسپاسم یا لخته شدن خون در عروق کرونری شوند و حمله قلبی ایجاد کنند.
کاهش ناگهانی اکسیژنرسانی
در برخی شرایط شدید مانند کاهش شدید فشار خون، کمخونی حاد یا افت شدید اکسیژن در خون (مثلاً در مسمومیت با مونوکسیدکربن)، ممکن است قلب نتواند خون کافی دریافت کند و در نتیجه دچار حمله شود، حتی اگر عروق کرونری دچار گرفتگی نباشند.
علائم حمله قلبی
حمله قلبی زمانی رخ میدهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب بهطور ناگهانی متوقف شود. شناخت علائم آن میتواند در نجات جان افراد مؤثر باشد. نشانهها میتوانند در افراد مختلف، متفاوت ظاهر شوند، اما برخی علائم رایج هستند که نباید نادیده گرفته شوند.
- درد یا احساس فشار در قفسه سینه
شایعترین علامت حمله قلبی، درد یا احساس فشار در وسط یا سمت چپ قفسه سینه است. این درد ممکن است به بازو، گردن، فک، پشت یا معده گسترش یابد.
- تنگی نفس
احساس نفستنگی بدون فعالیت شدید یا در حالت استراحت یکی از علائم مهم است، بهویژه اگر با درد قفسه سینه همراه باشد.
- تعریق سرد
عرق سرد غیرعادی، حتی بدون انجام فعالیت، میتواند نشانهای از حمله قلبی در حال وقوع باشد.
- تهوع یا استفراغ
برخی افراد بهویژه زنان ممکن است احساس تهوع یا حتی استفراغ داشته باشند. این علامت گاهی با سوءهاضمه اشتباه گرفته میشود.
- سرگیجه یا غش
کاهش جریان خون به مغز میتواند باعث احساس گیجی، سبکی سر یا حتی بیهوشی شود.
- خستگی شدید و ناگهانی
احساس خستگی مفرط بدون دلیل مشخص، بهویژه در زنان، ممکن است از نشانههای حمله قلبی باشد، حتی اگر سایر علائم وجود نداشته باشند.
- ضربان قلب نامنظم یا تند
تپش قلب یا احساس لرزش در قفسه سینه ممکن است پیشدرآمد یک حمله قلبی باشد و نباید نادیده گرفته شود.
اگر شما یا اطرافیانتان این علائم را تجربه کردید، باید فوراً با مرکز آرین طب تماس بگیرید. تشخیصسریع و رسیدگی بهموقع میتواند تأثیر قابل توجهی در بهبود نتیجه درمان داشته باشد.
تشخیص حمله قلبی
تشخیص حمله قلبی باید سریع، دقیق و با کمک ابزارهای تخصصی پزشکی انجام شود، چرا که تأخیر در شناسایی میتواند آسیب جبرانناپذیری به عضله قلب وارد کند. پزشکان برای تشخیص حمله قلبی از روشهای مختلفی استفاده میکنند تا وضعیت قلب را از چند جهت بررسی کنند.
نوار قلب (ECG)
یکی از اولین و مهمترین اقدامات، گرفتن نوار قلب است. این تست با بررسی فعالیت الکتریکی قلب میتواند نشانههایی از آسیب به عضله قلب، اختلال در ضربان یا نشانههای ایسکمی را نشان دهد. تغییرات خاص در موجهای نوار قلب میتواند وجود حمله قلبی را تأیید کند.
آزمایش خون
پس از حمله قلبی، آنزیمهایی مانند تروپونین (Troponin) در خون آزاد میشوند. افزایش سطح این آنزیمها یکی از قویترین شواهد آسیب قلبی است. این آزمایش معمولاً چند بار در بازههای زمانی مختلف انجام میشود تا تغییرات بررسی شود.
عکسبرداری از قفسه سینه
رادیوگرافی قفسه سینه ممکن است برای بررسی اندازه قلب، وضعیت ریهها و بررسی علائم نارسایی قلبی به کار رود. این روش کمک میکند شرایط دیگری که علائمی شبیه حمله قلبی دارند نیز رد یا تایید شوند.
اکوکاردیوگرافی
این روش با استفاده از امواج صوتی، تصویری از ساختار و عملکرد قلب ایجاد میکند. اکوکاردیوگرافی میتواند اختلال در حرکات بخشی از دیواره قلب، کاهش توان انقباضی یا آسیبهای ناشی از انسداد عروق را نشان دهد.
آنژیوگرافی کرونری
در شرایطی که نیاز به بررسی دقیقتر شریانهای قلب باشد، از آنژیوگرافی استفاده میشود. در این روش، ماده حاجب به درون رگهای قلب تزریق شده و با تصویربرداری اشعه ایکس، مسیر عروق بررسی میشود تا نقاط انسداد مشخص شود.
سیتی اسکن یا MRI قلب
در برخی موارد پیشرفتهتر یا خاص، ممکن است از سیتی اسکن یا امآرآی قلب برای بررسی جزئیتر ساختار و جریان خون قلب استفاده شود، بهخصوص زمانی که نوار قلب یا آزمایش خون پاسخ قطعی نمیدهد.
تشخیص سریع و دقیق حمله قلبی نیازمند همکاری تیم پزشکی، دستگاههای پیشرفته و توجه دقیق به علائم بالینی بیمار است. در موارد اورژانسی، هر دقیقه اهمیت دارد و میتواند تفاوت بین حفظ یا از دست دادن بخشی از عضله قلب باشد.
درمان حمله قلبی
درمان حمله قلبی باید بلافاصله و تحت نظارت تیم پزشکی آغاز شود، زیرا تأخیر میتواند باعث مرگ یا آسیب دائمی به عضله قلب شود. رویکرد درمانی شامل داروها، مداخلات تهاجمی و مراقبتهای ویژه بیمارستانی است.
دارو های حلکننده لخته (ترومبولیتیک ها)
این داروها مانند آلتپلاز یا استرپتوکیناز برای باز کردن سریع عروق مسدود شده تجویز میشوند. بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که دارو در ساعات اولیه بعد از شروع علائم استفاده شود.
داروهای ضد پلاکت
قرصهایی مثل آسپیرین، کلوپیدوگرل یا پراسوگرل، از چسبیدن پلاکتهای خونی به هم جلوگیری میکنند و مانع تشکیل یا گسترش لخته در رگها میشوند.
آنتیکواگولانتها (رقیقکنندههای خون)
داروهایی مانند هپارین یا انوکساپارین برای کاهش احتمال تشکیل لخته جدید تجویز میشوند. این داروها معمولاً بهصورت تزریقی در بیمارستان استفاده میشوند.
نیتروگلیسیرین
این دارو باعث گشاد شدن عروق خونی میشود و با کاهش نیاز اکسیژن قلب، درد قفسه سینه (آنژین) را کاهش میدهد.
دارو های کنترل فشار خون و ضربان قلب
بتابلوکرها (مثل متوپرولول) و مهارکنندههای ACE (مثل کاپتوپریل) یا ARBها (مثل لوزارتان) برای کاهش فشار روی قلب، تنظیم ضربان و جلوگیری از آسیب بیشتر تجویز میشوند.
آنژیوپلاستی و استنتگذاری
در این روش، با ورود کاتتر به داخل رگ و باز کردن مسیر بستهشده توسط بالون، جریان خون بازیابی میشود. در بیشتر موارد، برای باز نگه داشتن رگ، یک استنت (فنر فلزی) در محل قرار میگیرد.
جراحی بایپس عروق کرونر
اگر انسدادها گسترده یا در چند ناحیه باشد، جراحی بایپس انجام میشود. در این عمل، از رگهای دیگر بدن استفاده میشود تا جریان خون از مسیر جدید به عضله قلب برسد.
مراقبت های ویژه پس از حمله قلبی
بیمار معمولاً در بخش مراقبتهای ویژه قلب (CCU) بستری میشود تا وضعیت او از نظر ریتم قلب، فشار خون، سطح اکسیژن و پاسخ به درمان بهدقت بررسی شود. همچنین تنظیم داروها، رژیم غذایی، فعالیت جسمی و آموزش برای پیشگیری از حمله قلبی دوم از جمله اقدامات مهم پس از درمان اولیه هستند.
درمان حمله قلبی یک فرآیند تخصصی و چندمرحلهای است که نیاز به تشخیص سریع، اقدام فوری و پیگیری دقیق دارد. هدف اصلی، حفظ جان بیمار و جلوگیری از آسیب بلندمدت به قلب است.
درمان حمله قلبی در منزل
درمان اصلی حمله قلبی باید در بیمارستان انجام شود، اما اقدامات اولیه در منزل میتوانند تا حد زیادی جان بیمار را نجات دهند. در این میان، استفاده از خدمات تخصصی و سریع مانند آنچه توسط مرکز خدمات پزشکی در منزل آرین طب ارائه میشود، میتواند نقش بسیار مهمی در مدیریت اولیه حمله قلبی ایفا کند.
اقدامهای فوری در خانه
اگر فرد دچار درد قفسه سینه شدید، تنگی نفس، تعریق زیاد یا بیحسی اندامها شود، باید بلافاصله در وضعیت نیمهنشسته قرار گیرد و از هرگونه فعالیت فیزیکی دور نگه داشته شود. دادن قرص آسپرین جویدنی (در صورت نبود حساسیت) یا قرص زیر زبانی نیتروگلیسیرین (اگر قبلاً برای بیمار تجویز شده) میتواند مؤثر باشد.
تماس سریع با اورژانس و خدمات پزشکی در منزل
پس از اقدامات اولیه، سریعترین تماس با مرکز ارائه خدمات پزشکی در منزل آرین طب ضروری است. آرین طب با اعزام تیم پزشکی شامل پزشک و پرستار مجرب به محل، امکان انجام اقدامات اولیه درمانی، مانیتورینگ علائم حیاتی، تزریقات اضطراری و در صورت نیاز هماهنگی با آمبولانس جهت انتقال بیمار به بیمارستان را فراهم میکند.
مزیت خدمات آرین طب در مواقع بحرانی
دسترسی آسان، اعزام سریع، حضور کادر آموزشدیده و مجهز بودن به تجهیزات اولیه احیا از جمله مزیتهای خدمات آرین طب در مواقعی چون حمله قلبی است. این خدمات باعث میشود فرد حتی پیش از رسیدن به بیمارستان، مراقبتهای اولیه حرفهای را دریافت کند و از آسیب بیشتر به عضله قلب جلوگیری شود.
در نتیجه، اگرچه درمان قطعی حمله قلبی نیاز به امکانات بیمارستانی دارد، اما خدمات پزشکی در منزل مانند آنچه آرین طب ارائه میدهد میتواند با مدیریت فوری وضعیت، فرصت طلایی نجات بیمار را حفظ کند.
برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی و پرستاری در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
آرین طب ارائه ارائهدهنده انواع خدمات پزشکی از جمله پزشک متخصص در منزل (قلب، ریه، داخلی و…) و انواع خدمات پرستاری و تزریقات در منزل
پیشگیری از حمله قلبی
پیشگیری از حمله قلبی به معنای محافظت از قلب، قبل از رسیدن به مرحله بحرانی است. این پیشگیری با اصلاح سبک زندگی، کنترل بیماریهای زمینهای و مراقبت منظم پزشکی امکانپذیر است و نقش مهمی در حفظ سلامت طولانیمدت ایفا میکند.
تغذیه سالم و متعادل
رژیم غذایی سرشار از میوهها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، مغزها و چربیهای مفید مانند روغن زیتون به کاهش کلسترول و فشار خون کمک میکند. مصرف نمک، شکر، گوشتهای فرآوریشده و غذاهای چرب باید محدود شود تا بار اضافی به قلب وارد نشود.
فعالیت بدنی منظم
ورزش منظم، حداقل ۳۰ دقیقه در روز و ۵ روز در هفته، میتواند ضربان قلب را منظم کرده، وزن را کاهش دهد و عملکرد قلب و عروق را بهبود بخشد. پیادهروی سریع، شنا، دوچرخهسواری و یوگا از جمله گزینههای مناسب هستند.
ترک سیگار و کنترل مصرف الکل
سیگار کشیدن یکی از بزرگترین عوامل خطر حمله قلبی است. ترک آن بهطور مستقیم باعث کاهش التهاب عروق و بهبود جریان خون میشود. همچنین مصرف الکل باید محدود و کنترلشده باشد.
کنترل بیماری های زمینهای
بیماریهایی مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون و چاقی باید بهخوبی کنترل شوند. این کنترل از طریق داروهای تجویزی، رژیم مناسب و بررسی منظم توسط پزشک انجام میشود.
مدیریت استرس
استرس مزمن باعث افزایش فشار خون و ضربان قلب میشود و در درازمدت به قلب آسیب میزند. استفاده از تکنیکهایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، ورزش ذهن و مشاوره روانشناسی میتواند بسیار مؤثر باشد.
بررسی های پزشکی دورهای
معاینههای منظم، گرفتن نوار قلب، آزمایش خون و اکو قلب به تشخیص زودهنگام مشکلات قلبی کمک میکنند. در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک، باید سریعاً با پزشک مشورت شود.
پیشگیری از حمله قلبی یعنی پیشگیری از یک بحران بزرگ. با رعایت سبک زندگی سالم و توجه به علائم هشداردهنده، میتوان تا حد زیادی از بروز این وضعیت تهدیدکننده جان جلوگیری کرد.
عوارض حمله قلبی
حمله قلبی، اگرچه یک رویداد حاد و اورژانسی است، اما پیامدهای آن میتواند تا مدتها پس از بهبودی نیز ادامه داشته باشد. این عوارض به میزان آسیبی که به عضله قلب وارد شده و سرعت آغاز درمان بستگی دارد. شناخت این عوارض میتواند به پیشگیری از مشکلات بیشتر و مراقبت بهتر کمک کند.
نارسایی قلبی
یکی از شایعترین عوارض حمله قلبی، نارسایی قلبی است. در این حالت، بخشی از عضله قلب بهدرستی منقبض نمیشود و پمپاژ خون به بدن با مشکل مواجه میگردد. این موضوع باعث خستگی مزمن، تنگی نفس، تورم پاها و کاهش توان فعالیت بدنی میشود.
آریتمی قلب (بینظمی ضربان)
حمله قلبی ممکن است سیستم الکتریکی قلب را مختل کند و منجر به آریتمی شود. این بینظمی ضربان قلب میتواند خفیف یا شدید باشد و در برخی موارد خطر ایست قلبی را افزایش دهد.
شوک کاردیوژنیک
در موارد شدید، حمله قلبی باعث آسیب گسترده به قلب شده و منجر به شوک کاردیوژنیک میشود. در این حالت، قلب قادر به تأمین خون کافی برای اندامها نیست و خطر مرگ بسیار بالا میرود. این وضعیت نیاز به مراقبت فوری در بخشهای ویژه دارد.
پارگی عضله قلب
در برخی موارد نادر، آسیب شدید به دیوارههای قلب ممکن است باعث پارگی عضله قلب شود که یک وضعیت فوقالعاده خطرناک و کشنده است. این اتفاق معمولاً در حملات قلبی وسیع و درماننشده رخ میدهد.
مشکلات دریچهای قلب
آسیب به بافت قلب میتواند موجب اختلال در عملکرد دریچهها شود که جریان خون درون قلب را مختل کرده و باعث بروز علائمی مانند خستگی، تنگی نفس یا صداهای غیرعادی قلبی میشود.
افسردگی و اضطراب
تأثیر روانی حمله قلبی نیز بسیار مهم است. بسیاری از بیماران پس از تجربه این اتفاق، دچار اضطراب، ترس از مرگ یا افسردگی میشوند. درمان روانشناختی و حمایت خانواده در این شرایط بسیار اهمیت دارد.
حمله قلبی تنها یک اتفاق لحظهای نیست، بلکه آغاز یک مسیر جدید مراقبتی است. مدیریت صحیح عوارض و پیگیری منظم پزشکی، کلید بازگشت به زندگی سالم و کاهش احتمال حمله مجدد خواهد بود.
آیا حمله قلبی خطرناک است؟
بله، حمله قلبی یکی از خطرناکترین وضعیتهای اورژانسی در پزشکی است که اگر بهموقع درمان نشود، میتواند منجر به مرگ یا عوارض جدی و دائمی شود. در جریان حمله قلبی، بخشی از عضله قلب به دلیل انسداد عروق کرونری از خون و اکسیژن محروم میماند. اگر این انسداد بهسرعت برطرف نشود، آن بخش از قلب میمیرد و عملکرد کلی قلب دچار اختلال میشود.
چرا حمله قلبی تهدیدکننده زندگی است؟
چون ممکن است به ایست قلبی ناگهانی، نارسایی قلبی، آریتمی کشنده یا شوک قلبی منجر شود. این عوارض در صورت نبود رسیدگی فوری میتوانند جان بیمار را در چند دقیقه تهدید کنند.
بنابراین، پاسخ روشن است: حمله قلبی یک وضعیت بسیار خطرناک است که نیاز به تشخیص سریع، درمان فوری و مراقبت طولانیمدت دارد تا از تکرار و عوارض شدید آن جلوگیری شود.
جمع بندی
حمله قلبی یک وضعیت اورژانسی است که نیازمند واکنش سریع و مراقبتهای پزشکی تخصصی است. درک اهمیت علائم هشداردهنده، رعایت سبک زندگی سالم، پیگیری منظم سلامت قلب و ترک عادات پرخطر، میتواند نقش مؤثری در پیشگیری از این بیماری ایفا کند. با توجه به پیامدهای جدی حمله قلبی، آگاهی عمومی و افزایش سطح مراقبتهای پزشکی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
سوالات متداول
حمله قلبی یا سکته قلبی زمانی رخ میدهد که یکی از رگهای تغذیهکننده عضله قلب (عروق کرونری) بهطور ناگهانی بسته شود. این انسداد بیشتر به دلیل ایجاد پلاکهای چربی یا لخته خون در دیواره رگها است. در چنین شرایطی، خون و اکسیژن به بخشی از قلب نمیرسد و اگر این وضعیت چند دقیقه ادامه پیدا کند، سلولهای قلبی شروع به آسیب دیدن یا مرگ میکنند. حمله قلبی یک وضعیت اضطراری است و نیاز به مداخله سریع پزشکی دارد.
اگرچه این دو وضعیت ممکن است با یکدیگر اشتباه گرفته شوند، اما کاملاً متفاوتاند. حمله قلبی مربوط به مشکل در گردش خون و بسته شدن رگهای قلبی است، در حالی که ایست قلبی به علت مشکل در سیستم الکتریکی قلب و توقف ناگهانی ضربان آن رخ میدهد. در ایست قلبی، فرد ممکن است بدون هشدار بیهوش شود و تنفس قطع شود. ایست قلبی میتواند نتیجه یک حمله قلبی شدید باشد.
شما میتوانید در آرین طب خدمات پزشکی و پرستاری در منزل دریافت کنید.
برخی از خدمات ما شامل ویزیت پزشک متخصص در منزل، سونوگرافی در منزل، رادیولوژی در منزل، طب سوزنی در منزل، مشاوره روانشاسی و تغذیه در منزل است.
برای مشاهده همه سرویس های ما به صفحه خدمات مراجعه کنید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
برای رزرو خدمات پزشکی یا پرستاری در منزل فرم زیر را پر کنید:
