اسپیرونولاکتون | موارد مصرف و عوارض

اسپیرونولاکتون (Spironolactone) یک داروی مهم در دسته‌ دیورتیک‌های تیپ اسپیرونولاکتونی (داروهای ادرارآور) است که به طور گسترده در عمل پزشکی استفاده می‌شود. این دارو اصولاً به منظور مدیریت فشار خون بالا و برخی اختلالات دیگر مرتبط با سیستم قلبی-عروقی و سیستم ادراری تجویز می‌شود. همچنین، کاربردهای فراوان اسپیرونولاکتون در برخی از اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و درمان آکنه نیز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با مکانیسم‌های مختلف عمل کرده و تاثیراتی متنوع از جمله افزایش دفع مایعات، کاهش تولید آندروژن و تنظیم الکترولیت‌ها در بدن دارد. در اینجا، ما به بررسی موارد مختلف کاربرد و مکانیسم عمل این دارو پرداخته و اهمیت آن در عملکرد سیستم‌های بدنی را بررسی خواهیم کرد.

برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی و پرستاری در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.

رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸

آرین طب ارائه ارائه‌دهنده انواع خدمات پزشکی از جمله پزشک متخصص در منزل (قلب، ریه، داخلی و…) و انواع خدمات پرستاری و تزریقات در منزل

اسپیرونولاکتون چیست؟

استفاده از اسپیرونولاکتون، معمولاً با نام تجاری آلداکتون شناخته می‌شود، یکی از داروهای ادرارآور قوی است که برای مشکلات مختلف تجویز می‌شود. این دارو، علی‌رغم مزایای بی‌شماری که ارائه می‌دهد، باید با دقت و تحت نظر پزشک مصرف شود، زیرا ممکن است عوارض جانبی بالقوه‌ای مانند عدم تعادل الکترولیت و اختلال در عملکرد کلیه ایجاد کند. اسپیرونولاکتون یک داروی ادرارآور حافظ پتاسیم است و به عنوان یک داروی ادرارآور، باعث کاهش سطح پتاسیم در بدن بیمار نمی‌شود. این دارو می‌تواند به تنهایی یا همراه با دیگر داروهای ادرارآور در یک محصول استفاده شود.

نکات مهم پیش از مصرف اسپیرونولاکتون

در صورتی که باردار هستید یا قصد بارداری دارید و یا در دوره شیردهی قرار دارید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید در مورد مشکلات کلیوی و غده‌های آدرنال (فوق کلیوی).
هرگونه حساسیت دارویی قبلی خود را به پزشک اطلاع دهید.
به دلیل اینکه این دارو ممکن است بر عملکرد دیگر داروها در بدن تأثیر بگذارد، لازم است قبل از شروع مصرف، لیست کامل داروهای مصرفی خود را به پزشک یا داروساز خود ارائه دهید.
درمان با این داروها معمولاً طولانی مدت است. در طول درمان، باید تحت نظر پزشک خود باشید و آزمایشات دوره‌ای توصیه شده را انجام دهید. به ویژه انجام آزمایشات خون برای بررسی سطح نمک‌های موجود در خون، مانند سدیم و پتاسیم، در طول درمان با داروهای ادرار آور بسیار حائز اهمیت است.

مقدار و نحوه مصرف اسپیرونولاکتون

مقدار مصرف روزانه این دارو بین ۲۵ تا ۲۰۰ میلی‌گرم متغیر است، بسته به شرایط و نیاز بیمار. بنابراین، حتماً دارو را به دقت مطابق با دستور پزشک مصرف کنید و از کاهش یا افزایش مقدار آن خودداری کنید.
بهترین زمان مصرف دارو همراه یا پس از غذا است. اگر یک بار در روز تجویز شده باشد، بهتر است صبح ها پس از صبحانه مصرف شود. اگر بیشتر از یک بار در روز تجویز شده باشد، مناسب است دوز دوم پیش از غروب (۶ بعد از ظهر) مصرف شود تا افزایش ادرار موجب برهم‌زدن خواب بیمار نشود.
اگر یک نوبت از مصرف دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری، آن را مصرف کنید. اما اگر ساعت ۶ عصر گذشته باشد، دارو را مصرف نکنید و نوبت بعدی را طبق برنامه قبلی مصرف کنید.
داروهای ادرارآور کمک می‌کنند تا آب اضافی از بدن شما دفع شود و تنفس و حرکت بدنی شما بهتر و راحت‌تر شود. اما استفاده بیش از حد از مایعات می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن شود و علائمی مانند تشنگی، خشکی پوست، کاهش وزن سریع پس از شروع درمان و بی‌حالی را ایجاد کند. در صورت مواجهه با این علائم، به پزشک خود اطلاع دهید تا تغییرات لازم در مقدار مصرفی روزانه دارو را اعمال کند.

نحوه عملکرد اسپیرونولاکتون و موارد مصرف

اسپیرونولاکتون و دیگر دارو های این دسته از عمل آلدوسترون در لوله های جمع کننده موجود در بخش قشری کلیه جلوگیری به عمل می آورند .

این دارو و همدسته های آن اغلب به عنوان دیورتیک های ضعیف معروف هستند و در بیشتر موارد همراه با دیورتیک های دفع کننده پتاسیم ( مانند فورزماید ) مصرف می شوند ، در صورتی که این دارو ها به تنهائی تجویز شوند خیلی سریع موجب هیپر کالمی ( افزایش پتاسیم خون ) می شوند .

اسپیرونولاکتون و دیگر دارو های این دسته که عمل آن‌ها از طریق اتصال به گیرنده سیتوپلاسمی مینرالوکورتیکوئید و سرانجام مهار کمپلکس گیرنده به هسته در سلول هدف می باشد .

اثر این دارو رابطه مستقیم با غلظت آلدوسترون پلاسما دارد و اثر درمانی آن‌ها به کندی ظاهر می شود یعنی برای کسب اثر درمانی کامل چند روز وقت نیاز دارد .

کاربردهای بالینی : اسپیرونولاکتون و همدسته های آن جهت درمان هیپو کالمی ( کاهش پتاسیم خون ) و ایجاد دیورز ملایم در حالاتی مثل نارسایی احتقانی قلب ( CHF ) ، سیروز کبدی و سندروم نفروتیک ( علائم این سندروم شامل ادم یا ورم – دفع پروتئین در ادرار – افزایش چربی خون ) مصرف می شوند .

اسپیرونولاکتون در درمان هیپرتانسیون ( افزایش فشار خون ) و ادم عود کننده به کار می رود .

در صورت مصرف دارو های دیگر حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید ، زیرا مصرف همزمان این دارو با دیگر دارو باعث تداخلات دارویی می شود .

برای کاهش تعداد دفعات ادرار در شب می توانید این دارو صبح ها مصرف کنید البته اگر تنها بک بار در روز است و با پزشک معالج خود مشورت کنید .

این دارو باعث درمان فشارخون نمی شود بلکه آن را کنترل می کند ؛ در صورت احساس بهبودی مصرف این دارو ادامه دهید و فقط زمانی که پزشک معالج دستور قطع دارو را داد ، دیگر از آن استفاده نکنید .

اسپیرونولاکتون در درمان چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟

اسپیرونولاکتون، در ابتدا به عنوان یکی از روش‌های درمانی برای کاهش فشار خون و مقابله با نارسایی احتقانی قلب، با کمک به تنظیم تجمع مایعات در بدن شناخته می‌شود. همچنین، به دلیل خاصیت ضد آندروژنی در پوست، به خصوص در درمان آکنه و هیرسوتیسم در زنان، کاربرد دارد. علاوه بر این موارد، درمان ادم ناشی از بیماری‌های کبدی، مشکلات کلیوی و نارسایی قلبی نیز از دیگر کاربردهای این دارو است. ورم یا ادم اتفاق می‌افتد زمانی که مایع از عروق خونی خارج و به فضای بین‌سلولی وارد می‌شود، که می‌تواند باعث متورم شدن بافت‌های مختلفی از جمله ریه‌ها یا اندام‌های پایینی شود. این دارو با افزایش دفع آب از طریق ادرار، منجر به کاهش ورم می‌شود. به علاوه، اسپیرونولاکتون در برخی موارد دیگر مانند افزایش آلدوسترون در بدن و برخی اختلالات هورمونی زنان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد سپیرونولاکتون در ریزش مو

اسپیرونولاکتون می‌تواند به عنوان یکی از روش‌های مورد استفاده در درمان خاصی از ریزش مو یا آلوپسی، به ویژه ریزش موی آندروژنتیک در خانم‌ها، توصیه شود. این نوع ریزش مو ممکن است تحت تأثیر آندروژن‌هایی مانند تستوسترون باشد و خواص ضد آندروژنی اسپیرونولاکتون می‌تواند به کاهش اثرات این هورمون‌ها بر روی فولیکول‌های مو و در نتیجه کاهش ریزش مو در برخی افراد کمک کند. اما لازم به تأکید است که استفاده از اسپیرونولاکتون به عنوان درمان اولیه برای ریزش مو پیشنهاد نمی‌شود. اثربخشی آن ممکن است از فرد به فرد متفاوت باشد و تصمیم در مورد استفاده از آن باید توسط پزشکی گرفته شود که با انجام آزمایشات لازم، نوع و علت ریزش مو را ارزیابی کرده و گزینه‌های درمانی مناسب را توصیه نماید.

اسپیرینولاکتون و میزان پتاسیم خون

همانطور که اشاره شد، مصرف اسپیرونولاکتون ممکن است به افزایش سطح پتاسیم خون منجر شود. ارتفاع سطوح پتاسیم، معمولاً با نام هیپرکالمی شناخته می‌شود، که ممکن است بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد. بنابراین، در هنگام استفاده از اسپیرونولاکتون، ضروری است که عملکرد کلیه و سطح پتاسیم به دقت کنترل شود.

علائم افزایش پتاسیم خون ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد و شامل ضعف عضلانی، تپش قلب، ضربان نامنظم، حالت تهوع و احساس سوزن سوزن شدن باشد. در حالت‌های شدید، این ممکن است منجر به آریتمی‌های قلبی تهدید کننده‌ حیاتی شود.

درمان این عارضه به شدت آن بستگی دارد و ممکن است شامل تغییرات در رژیم غذایی، تنظیم داروها یا مداخلات بیشتر مانند تجویز داروهایی که باعث افزایش دفع پتاسیم می‌شوند، باشد.

استفاده از اسپیرونولاکتون در درمان فشار خون بالا

اسپیرونولاکتون، یکی از درمان‌های متداول برای کنترل فشار خون بالا می‌باشد، که به عنوان یک داروی ادرارآور مؤثر عمل می‌کند. این دارو با مسدود کردن اثرات آلدوسترون، که هورمونی است که با حفظ سدیم و دفع پتاسیم، فشار خون را تنظیم می‌کند، با افزایش دفع نمک و آب اضافی و همزمان حفظ پتاسیم، به کاهش فشار خون کمک می‌کند. این مکانیسم اثر دوگانه، نقش اساسی این دارو را در مدیریت فشار خون بالا، اغلب در ترکیب با سایر داروهای ضد فشار خون، تقویت می‌کند.

تأکید بر نظارت دقیق پزشک بر سطح پتاسیم و کاهش عوارض جانبی مرتبط با این دارو، در زمان مصرف اسپیرونولاکتون بسیار حیاتی است.

کاربرد اسپیرونولاکتون در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

اسپیرونولاکتون نقش اساسی در مدیریت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) را ایفا می‌کند، که یکی از اختلالات غدد درون‌ریز رایج در زنان است. این دارو به خاطر خواص ضدآندروژنی خود شناخته شده و در تنظیم تعادل هورمونی که اکثراً با PCOS مرتبط است، تاثیرگذار است. با مهار اثرات آندروژن‌ها مانند تستوسترون، می‌تواند به کاهش علائمی چون هیرسوتیسم (رشد بیش از حد مو) و آکنه کمک کند.

کاربرد اسپیرونولاکتون در درمان آکنه

اسپیرونولاکتون ممکن است در درمان آکنه، به ویژه در مواردی که عوامل هورمونی نقش مهمی در آکنه دارند، مؤثر باشد. با مسدود کردن گیرنده‌های آندروژن، این دارو می‌تواند به کاهش تولید چربی و شدت جوش‌های آکنه کمک کند.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که تصمیم به استفاده از این دارو باید توسط پزشک و بر اساس آزمایش‌ها و معاینات بالینی گرفته شود.

مصرف اسپیرونولاکتون در بارداری

استفاده از اسپیرونولاکتون در دوران بارداری تنها در صورتی که فواید مصرف آن برای مادر به طور قابل توجیهی بیشتر از خطرات ممکن برای جنین باشد و تحت نظر یک پزشک متخصص قلب و فشارخون یا متخصص زنان و زایمان انجام می‌شود. همچنین، اگر اسپیرونولاکتون در دوران بارداری استفاده شود، لازم است بیمار بصورت دوره‌ای توسط پزشک خود مورد نظارت قرار گیرد تا هر گونه تغییر در وضعیت جنین و مادر مشاهده و اقدامات لازم انجام شود.

مصرف اسپیرونولاکتون در شیردهی

مصرف اسپیرونولاکتون در دوران شیردهی باید تحت نظر یک پزشک باشد. اسپیرونولاکتون ممکن است به شیر مادر منتقل شده و در نتیجه بر روی نوزاد تاثیر بگذارد. پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که آیا ادامه شیردهی با مصرف این دارو میسر است یا نه. در صورت تصمیم به ادامه شیردهی، پزشک ممکن است مواردی را در نظر بگیرد مانند مانیتورینگ وضعیت نوزاد، مشاوره درباره زمان مصرف دارو و تغذیه بهتر برای جبران هرگونه تاثیرات ممکن از مصرف دارو بر روی نوزاد. در هر صورت، این تصمیم باید با توجه به منافع و مضرات مادر و نوزاد و با مشورت با پزشک متخصص انجام شود.

تداخلات دارویی اسپیرونولاکتون

اسپیرونولاکتون می‌تواند با دیگر داروها و ویتامین‌ها تداخل ایجاد کند، زیرا این تداخل زمانی رخ می‌دهد که یک ماده نحوه کار دارو را تغییر می‌دهد، که ممکن است مضر باشد یا از عملکرد دارو جلوگیری کند. برخی از داروهایی که ممکن است با اسپیرونولاکتون تداخل داشته‌باشند، عبارتند از: داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitor) مانند انالاپریل و کاپتوپریل؛ داروهای مهار کننده گیرنده آنژیوتانسین (ARB) مانند والزارتان و لوزارتان؛ هپارین؛ مکمل‌های پتاسیمی؛ سایر ادرارآورهای بازجذب‌کننده پتاسیم؛ داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID)؛ کلستیرامین؛ دیگوکسین؛ لیتیوم؛ و سایر داروهایی که اثرات دارو را ممکن است افزایش دهند. همچنین، اسپیرونولاکتون ممکن است در برخی از آزمایشات اثراتی را ایجاد کند، مانند تداخل با سطح کورتیزول و دیگوکسین در سرم. به همین دلیل، اطمینان حاصل کنید که پرسنل آزمایشگاه و پزشکان از استفاده شما از این دارو مطلع هستند.

برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی و پرستاری در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.