پوکی استخوان در سالمندان | علائم، نشانه ها، علت، درمان و پیشگیری

پوکی استخوان یک مشکل شایع در افراد سالمند است که تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی آن‌ها دارد. این وضعیت معمولاً به دلیل کاهش چگالی استخوان‌ها و ضعف ساختار استخوانی به وجود می‌آید، که موجب افزایش خطر شکستگی و نقصان حرکتی می‌شود. در طول پیری، استخوان‌ها به تدریج از مواد معدنی خود کاسته و پرهیز از فعالیت‌های بدنی می‌تواند این مشکل را تشدید کند.

عواملی همچون کمبود ویتامین D و کلسیم، کاهش هورمون‌های جنسی و فعالیت‌های کم‌انرژی می‌توانند در افزایش خطر پوکی استخوان سالمندان دخیل باشند. درک علل و عوامل مؤثر بر پوکی استخوان، اطلاعات بیشتری درباره راهکارهای پیشگیری و مدیریت این وضعیت را فراهم می‌کند.

بیماری پوکی استخوان یک حالت خاموش است که در اکثر مواقع هیچ علائمی ندارد، به طوری که به عنوان فلج خاموش شناخته می‌شود. اما اگر با علائمی همراه شود، ممکن است با ویژگی‌های زیر ظاهر شود:

• شروع درد در مفاصل و کمر
• اختلال در حرکت و نشستن و ایستادن
• کوتاه شدن قد بیمار
• درد ناگهانی و شدید در ناحیه ستون فقرات
• قوز دار شدن ستون فقرات

برای تشخیص پوکی استخوان، از آزمایش تست تراکم استخوان استفاده می‌شود و تست DXA، که از اشعه ایکس استفاده می‌کند، متداول‌ترین روش تشخیص است. از آنجایی که علائم این بیماری به‌ طور کاملاً پنهان است، تست تراکم استخوان به تمام خانم‌های بالای 65 سال و مردانی با ریسک بالا از ابتلا به پوکی استخوان توصیه می‌شود.

پوکی استخوان یک بیماری خاموش است که با کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها مشخص می‌شود. این بیماری می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که برخی از آن‌ها قابل تغییر و برخی دیگر قابل تغییر نیستند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر عوامل موثر در پوکی استخوان می‌پردازیم:

عوامل غیرقابل تغییر

• سن: با افزایش سن، روند تجزیه استخوان‌ها سریع‌تر از تشکیل آن‌ها می‌شود و در نتیجه تراکم استخوان کاهش می‌یابد.
• جنسیت: زنان به دلیل تغییرات هورمونی بعد از یائسگی بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند.
• ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
• نژاد: برخی نژادها مانند قفقازی‌ها و آسیایی‌ها بیشتر مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند.

عوامل قابل تغییر

• تغذیه نامناسب: کمبود کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی ضروری برای سلامت استخوان‌ها می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود.
• کم تحرکی: عدم فعالیت بدنی کافی، باعث کاهش تراکم استخوان می‌شود.
• مصرف برخی داروها: برخی داروها مانند کورتیکوستروئیدها، داروهای ضد تشنج و داروهای ضد اسید می‌توانند به پوکی استخوان کمک کنند.
• بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌های مانند پرکاری تیروئید، دیابت، بیماری‌های التهابی روده، سرطان و اختلالات جذب مواد مغذی می‌توانند خطر پوکی استخوان را افزایش دهند.
• عادات ناسالم: سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل و اختلالات خوردن می‌توانند به پوکی استخوان کمک کنند.
• جراحی‌ها: برخی جراحی‌ها مانند برداشتن روده یا معده می‌توانند بر جذب مواد مغذی و سلامت استخوان‌ها تاثیر بگذارند.

درمان پوکی استخوان در افراد مسن، یکی از رایج‌ترین مسائل سالمندان است که تقریباً نصف افراد سالمند را در مراحل مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از شایع‌ترین عوارض این بیماری در افراد مسن، شکستگی لگن است که باعث درد و مشکلات فراوانی می‌شود.

در صورت ابتلای سالمند، به شرطی که به دقت به دستورات پزشک پیروی شود، نگرانی زیادی وجود ندارد. با استفاده از برخی از روش‌ها، می‌توان از پیشرفت بیماری پوکیاستخوان جلوگیری نمود.

• از میان روش‌های متداول، می‌توان به درمان دارویی اشاره کرد. در این رویه، داروهایی همچون بیس فسفونات، استروژن، تری پاراتید، کلسی تونین و دنوروماب برای درمان پوکی استخوان معرفی می‌شوند.
• یک روش دیگر برای درمان پوکی استخوان، توانبخشی افراد مبتلا است. فیزیوتراپی و توانبخشی در سالمندان نه تنها به تسکین درد آن‌ها کمک می‌کند بلکه عوارض پوکی استخوان را نیز کاهش می‌دهد. این توانبخشی می‌تواند شامل جلسات اوزون تراپی، مگنت تراپی و همچنین فعالیت‌های ورزشی درمانی باشد.
• یکی از راهکارهای دیگر برای بهبود وضعیت پوکی استخوان، انجام حرکات ورزشی است. این حرکات ممکن است شامل فعالیت‌هایی مثل پیاده‌روی، یوگا، حرکات کششی و تمریناتی جهت تقویت عضلات بدن باشد.

زمانی که شما برای بهترین درمان برای پوکی استخوان به پزشک متخصص مراجعه می‌کنید، پزشک در کنار دریافت شرح حال دقیق از شما، معاینه و بررسی کامل بر اساس احتمال وقوع شکستگی‌های پرخطر در ۱۰ سال آینده انجام می‌دهد.

این نتایج نشان می‌دهد که چه روشی برای درمان پوكي استخوان شما مناسب است. در صورتی که پزشک میزان وقوع شکستگی‌های پرخطر را به نسبت پایین ارزیابی کند، ممکن است داروهایی مثل مکمل کلسیم و ویتامین دی به منظور کاهش سرعت پیشرفت پوکی استخوان تجویز شود.

نوع مناسب درمان قطعی پوکی استخوان بسیار وابسته به شرایط فرد مورد بررسی و عوامل زیر است:

• تی‌اسکور حاصل از آزمون سنجش تراکم استخوان
• میزان وقوع شکستگی‌های خطرناک در ده سال آینده

درمان پوکی استخوان شامل داروهای درمان پوکی استخوان است. پزشک متخصص داخلی در منزل می‌تواند با توجه به شرایط شما و معیارهای تی‌اسکور، از دسته‌های مختلف داروها را انتخاب کند:

• گروه بیس فسفونات‌ها
• داروهای استخوان ساز
• داروهای شبیه به هورمون پاراتیروئید
• داروی روموسوزوماب، که اخیراً برای کاهش احتمال شکستگی‌های پر عارضه مورد استفاده قرار گرفته است.

در حال حاضر، به جز روش‌های سنتی که اصولاً بر تغییرات در سبک زندگی و برنامه غذایی افراد تمرکز دارند، رویکردهای جدیدتر به درمان پوکی استخوان بیشتر بر دارو‌هایی متمرکز تمرکز دارند که قادر به ترمیم آسیب‌های وارد شده به بافت استخوانی افراد هستند.

بیس فسفونات‌ها از جمله داروهایی هستند که فرایند جذب کلسیم و سایر مواد معدنی را در استخوان‌ها تسریع می‌کنند و از هدر رفتن آن‌ها در بدن جلوگیری می‌نمایند.

آگونیست‌ها یا آنتاگونیست‌های استروژن نیز با الگوبرداری از مکانیسم اثر هورمون استروژن، می‌توانند خطر نرمی استخوان و پوکی استخوان و در نتیجه شکستگی‌ها را در زنان کهنسال کاهش دهند.

همانطور که ذکر شد، ابتلا به پوکی استخوان در افراد سن بالاتر رایج‌تر است، به خصوص در زنانی که به دلیل زایمان‌های متعدد و شیردهی فراوان، بافت استخوانی خود را در معرض خطر قرار داده‌اند.

در دوران پس از یائسگی، احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان افزایش می‌یابد و داروهایی همچون کلسی‌تونین می‌توانند با افزایش مقاومت بافت استخوانی، از وقوع شکستگی و پوکی استخوان در زنان پیشگیری کنند.

در دوره اولیه پوکی استخوان زانو، تحلیل استخوان هیچ نشانه از خود نشان نمی‌دهد. با وجود کاهش تراکم استخوان، تشخیص این بیماری بسیار دشوار است مگر آنکه شکستگی یا ترک خوردگی در استخوان حاضر باشد یا آزمایش تراکم استخوان انجام نشود. با پیشرفت پوکی استخوان شدید زانو و لگن، بعضی از بیماران ممکن است برخی از علائم را تجربه کنند. برخی از این موارد به شرح زیر است:

• شکستگی‌ها و ترک‌هایی که حتی با حرکات ساده ممکن است ایجاد شود.
• درد ناگهانی هنگام راه رفتن یا انجام فعالیت‌های ساده روزانه.
• شروع ناگهانی درد، معمولاً در قسمت‌هایی مثل قدامی ران، کشاله ران، کنار باسن یا باسن.
• دردی که با تحمل وزن افزایش می‌یابد.
• محدودیت در دامنه حرکت
• درد که به تدریج در طول چند هفته یا چند ماه افزایش می‌یابد.

علائم فوق تنها زمانی ظاهر می‌شوند که پوکی استخوان به مراحل پیشرفته‌تری ارتقا یافته و استخوان‌ها شروع به آسیب‌پذیری کرده‌اند.

ویتامین D به عنوان بهترین ویتامین برای درمان پوکی مفصل زانو و استخوان‌ها شناخته شده است و مصرف این ویتامین می‌تواند منجر به کاهش پوکی مفاصل و درمان آن شود. برای دریافت این ماده مغذی می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:

• استفاده از قرص و مکمل‌های حاوی ویتامین D ممکن است تأثیربخشی زیادی در جبران این ویتامین، که باعث پوکی مفصل زانو شده است، داشته باشد.
• آفتاب به عنوان یک منبع غنی از ویتامین D شناخته می‌شود. قرار گرفتن در معرض تابش آفتاب می‌تواند مقداری از ویتامین D که باعث پوکی مفصل زانو شده است، را جبران کند. البته این کار باید با رعایت اصول به‌ صورت مناسب انجام شود تا عوارض جانبی ایجاد نشود.
• مصرف مواد‌غذایی حاوی این ویتامین نیز برای بهترین درمان پوکی استخوان مفید است. استفاده از غذا‌های دریایی مثل صدف، ماهی و میگو می‌تواند به پوکی استخوان و درمان کمک کند.
• شیر ‌مادر، یک تغذیه کامل در دوران نوزادی است که حاوی مقدار زیادی ویتامین D است. افرادی که در این دوران به اندازه از شیر ‌مادر تغذیه نکرده‌اند، احتمال ابتلای بیشتر به پوکی مفصل زانو را دارند. در‌صورت عدم دریافت کافی این ماده‌مغذی در این دوران، اکنون باید از روش‌های دیگر برای جبران این نقص استفاده نمایند.

استفاده از قرص‌های ویتامین به عنوان روش سریع‌ترین برای درمان قطعی پوکی استخوان کمر مطرح است، اما این تنها گزینه ممکن نیست. داشتن اطلاعات کافی در مورد قرص ویتامین D و رعایت یک تغذیه سالم، همراه با آن، می‌تواند منجر به سریع‌تر شدن فرآیند درمان این مشکل مفصلی گردد.