دیالیز ( Dialysis ) یک فرایند دائمی یا موقت است که به طور مصنوعی جایگزین عملکرد دفعی کلیه ها می‌شود به منظور خارج کردن مقادیر بیش از اندازه دارو ها ، مایعات و یا فرآورده های زائد سمی از بدن و تصحیح اختلالات آب و الکترولیت ها استفاده می شود .
انواع دیالیز
دیالیز به سه دسته کلی زیر تقسیم می وشد :
1. همودیالیز ( دیالیز خونی ) : شامل خارج کردن سموم از بدن به وسیله فرستادن خون بیمار به دستگاه دیالیز برای فیلتراسیون و دیفیوزن و سپس برگرداندن خون به مسیر گردش خون بیمار است ؛ برای انجام همودیالیز نیاز به دست یافتن به جریان خون بیمار وجود دارد که این عمل توسط کاتتر های خاصی که شانت نامیده می شود ، انجام می گیرد . یک شانت خارجی شامل دو کانول ، از یک شریان و یک ورید می باشد که در خارج از بدن و معمولا بر روی بازو به یکدیگر متصل می شوند . یک فیستول شریانی _ وریدی داخلی ، اتصالی است که بین یک شریان و یک ورید ایجاد شده و با یک گرافت مصنوعی است که بین شریان و ورید کاشته می شود ؛ فیستول شریانی و وریدی ، بر روی بازو و یا ران ایجاد می شود .
برای بیماران با نارسایی کلیوی حاد و کمای کبدی ، همودیالیز یک اقدام درمانی موقتی و در بیماران با نارسایی مزمن کلیوی و یا بیماری مرحله آخر کلیوی ، همودیالیز یک اقدام درمانی دائمی می باشد ؛ هر هفته نیاز است تا بیمار ۳ تا ۴ بار همودیالیز شود و انجام هر بار همودیالیز ۳ تا ۵ ساعت طول خواهد کشید .
2. دیالیز صفاقی : شامل ورود مستقیم مایع دیالیز به داخل حفره شکمی از طریق کاتتر سیلیکون ( تنک هاف ) است ؛ در این روش پرده صفاق به عنوان یک فیلتر جهت خارج کردن مواد زائد و سمی عمل می کند ؛ مایع برای مدت خاصی در حفره شکمی باقی مانده و سپس تخلیه می شود . دیالیز صفاقی توسط ماشین یا به روش دستی توسط نیروی جاذبه به صورت می گیرد ؛ انواع دیالیز صفاقی شامل متناوب و چرخه‌ای مداوم و مداوم سرپایی می باشد .
دیالیز صفاقی متناوب در جلسات ۸ تا ۱۰ ساعته ۴ تا ۵ بار در هفته انجام می شود ؛ این روش می تواند به شیوه دستی و یا توسط ماشین چرخه ای انجام شود در این روش بیمار به تخت و یا صندلی محدود می شود .
در دیالیز صفاقی مداوم ( پیوسته ) سرپایی ، تبادلات هر چهار ساعت در طی روز و هر ۸ ساعت در شب انجام می شود ؛ بیمار می تواند بلند شده و حدودا فعالیت های روزانه را انجام دهد . پس از تجویز مایع به درون حفره شکمی کیسه همچنان به محل سوند باقی می‌ماند ، و تا زمان تخلیه و تعویض مایع در زیر لباس بیمار قرار می گیرد .
دیالیز صفاقی چرخه‌ای پیوسته ، ترکیبی از انواع دیالیز ها می‌باشد . در این نوع دیالیز سه بار تعویض مایع در شب توسط ماشین چرخه ای و یک بار در روز انجام می‌شود ؛ در طول روز بیمار می توان به فعالیت های روزمره خود بپردازد و در شب دیالیز در بستر بیمار انجام می گیرد .
3. درمان جایگزینی کلیوی پیوسته ( CRRT ) : در این روش از طریق لوله هایی خون بیمار از مواد زائد و سمی پاک شده و خون به بدن بیمار برگشته می شود . این روش 12 تا 24 طول می کشد و برای افرادی که نارسایی حاد کلیوی دارند ، در بخش مراقبت های ویژه هستند استفاده می شود .
اندیکاسیون‌ها
مواردی که باید برای جلوگیری از آسیب به بیمار از دیالیز استفاده کرده شامل موارد زیر است :
نارسایی حاد کلیوی ، نارسایی مزمن کلیوی ، کمای کبدی ، هایپر کالمی ( افزایش میزان پتاسیم خون ) ، اسیدوز متابولیک ، مسمومیت حاد با دارو هایی مانند آسپرین ، متانول و فنوباربیتال
آزمایشات
آزمایش هایی که قبل از انجام دیالیز باید انجام شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
آزمایش خونی به منظور تعیین سطح دارو و عملکرد کلیوی و اوره نیتروژن خون ( BUN ) و کراتینین و الکترولیت ها مخصوصا پتاسیم ( K ) پروتئین و میزان لخته شدن خون و پلاکت ها اشاره کرد .
از آزمایش های ادراری می توان به کلیرانس کراتین و پروتئین ادرار ۲۴ ساعته و تجزیه ادرار ( UA ) و انجام کشت ادرار ( UC ) و تعیین حساسیت ارگانیسم به آنتی بیوتیک اشاره کرد .
برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی، پرستاری و زیبایی در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
نکات مهم
1. برای وارد کردن کاتتر به منظور انجام همودیالیز موقت و یا دائمی حتما باید از بیمار رضایت نامه کتبی گرفته شود .
2. برای وارد کردن کاتتر همودیالیز موقت از بی حسی موضعی انجام صورت می گیرد ولی برای همودیالیز دائمی که نیاز به قرار دادن شنت شریانی وریدی است از بیهوشی عمومی استفاده شده و بیمار لازم است از شب قبل جراحی چیزی نخورد و ناشتا باشد .
3. به بیمار تاکید شود که از ناحیه عمل به خصوص کاتتر خارجی از نظر فشردگی و یا جدا شدن اتفاقی محافظت نماید .
4. عوارض جانبی و مشکلاتی ( کاتتر گذاری ) که پس از قرار دادن شنت ایجاد می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد :
تشکیل لخته ، خونریزی ، آنمی ، عفونت محل عمل جراحی مانند گرمی و قرمزی
5. عوارض جانبی و مشکلاتی در حین همودیالیز و یا پس از آن می توان به هایپر تانسیون ( افزایش فشار خون ) ، کرامپ عضلانی به دلیل عدم تعادل پتاسیم و خونریزی ناشی از هپارینه شدن خون بیمار ، آمبولی هوا و سندروم پا های بی قرار ، هپاتیت B اشاره کرد .
6. عوارض جانبی و مشکلاتی در حین دیالیز صفاقی و یا پس از آن می توان به جابجا شدن کاتتر ، انسداد کاتتر ، چسبندگی روده ، هایپرگلایسمی( افزایش قند خون ) و هایپوگلایسمی ( کاهش قند خون ) اشاره کرد .
7. علائم و نشانه هایی که هشدار دهنده بوده و باید در صورت مشاهده آنها اقدامات ضروری انجام شود کرختی و بی‌حسی ، سوزن شدن اندام ، خنک بودن خون در لمس شنت خارجی ، جدا شدن شنت خارجی می توان اشاره کرد .
آموزش های ویژه
1. ثبت وزن روزانه با استفاده از یک ترازوی معین در زمان مشخص و با استفاده از لباس های مشخص صورت گیرد و تغییرات وزن زیاد باید گزارش شود .
2. کنترل مرتب فشار خون ، نبض و درجه حرارت باید صورت گیرد و میزان مصرف و برون ده مایعات نیز باید انجام شود و ثبت شود .
3. مراقبت از شنت باید صورت گیرد و تا زمان بهبودی کامل و کشیدن بخیه ها هر روز محل شنت تمیز شود با استفاده از سرم شستشو و خشک نگه داشته شود .
4. برای جلوگیری از عفونت به بیماری‌های هشدار داده می‌شود تا چند ساعت پس از دیالیز ، از دوش گرفتن ، حمام کردن و شنا کردن خودداری کند .
5. از دراز کشیدن روی اندامی که شنت گذاشته شده خودداری کند ، بر روی ناحیه فشار وارد نشود ، اندام مورد نظر کشیده نشود ، از پوشیدن لباس های تنگ و فشار بر روی ناحیه خودداری شود ، اشیای سنگین روی اندام گذاشته نشود .
6. هرگز اجازه خون گیری ، گرفتن فشار خون و ترزیق را در اندام مورد نظر ندهید .
7. پانسمان به صورت روزانه و یا هر موقع که مرطوب و آلوده می شود از عوض شود و سپس روی ناحیه را با پانسمان استریل بپوشانید و اطراف آن را بر چسب محکم کنید .
8. در صورت لزوم به بیمار آموزش دهید تا قبل از همودیالیز از دارو های ضد فشار مصرف نکند ؛ میزان و مصرف هر یک از دارو های خود را با پزشک تعیین کنید .
برای استفاده از خدمات ما نظیر پزشک عمومی و پزشک متخصص و پرستار در منزل به سایت آرین طب مراجعه کنید.
منبع کتاب آموزش به بیمار کانابیو نوشته ماری ام . کانابیو
برای رزرو خدمات پزشکی، پرستاری و زیبایی در منزل فرم زیر را پر کنید:
