زخم‌های آفتی دهان یک نوع رایج از زخم‌ها هستند که در غشاهای مخاطی، معمولاً در حفره دهان، شکل می‌گیرند. این زخم‌ها با نام‌های دیگری همچون استوماتیت آفتی (Recurrent Aphthous Stomatitis) و زخم‌های شانکر (Chancre) نیز شناخته می‌شوند.

آفت‌ها اغلب به شکل گرد در نواحی نرم دهان مانند لب‌ها، گونه‌ها یا قسمت زیرین زبان ظاهر می‌شوند. برخی افراد این زخم‌ها را به عنوان واگیر و مسری می‌پندارند زیرا به‌صورت زخم‌های منفرد یا خوشه‌ای شکل می‌گیرند.

در اکثر موارد، زخم‌های آفتی دهان دوره عود خود را طی ۷ تا ۱۰ روز دارند و این وضعیت به عنوان استوماتیت آفتی (RAS) شناخته می‌شود. هرچند علت دقیق این زخم‌ها مشخص نیست، اما گزینه‌های درمانی مختلفی برای کنترل بیماری در دسترس است.

تفاوتی بین آفت دهان بزرگسال و افراد کم‌سن‌وسال مشاهده نمی‌شود. آفت، شایع‌ترین نوع زخم دهان است، امّا این تنها یک نمونه از زخم‌های دهانی نیست!

آفت‌ها جزئی به عنوان رایج‌ترین نوع شناخته می‌شوند که اندازه کوچکی دارند و معمولاً قطر آن‌ها کمتر از ۵ میلی‌متر است. این آفت‌ها به‌صورت یک زخم منفرد یا خوشه‌ای شکل می‌گیرند و معمولاً درد کمی ایجاد می‌کنند.

آفت‌های عمده کم‌تر دیده می‌شوند و قطر آن‌ها ۵ میلی‌متر یا بیشتر است. آفت عمده ممکن است دردناک باشد، به‌ویژه هنگام خوردن یا نوشیدن و معمولاً بین دو هفته تا چند ماه ادامه دارد.

زخم‌های هرپتی فرم زمانی ایجاد می‌شوند که چندین ضایعه با هم ترکیب شده و زخم‌های بزرگ به شکل نامنظم تشکیل می‌دهند. این زخم‌ها به دلیل شباهت ظاهری با تب‌خال به اسم زخم هرپتی فرم معروف‌اند و توسط ویروس هرپس سیمپلکس (Herpes simplex virus) ایجاد نمی‌شوند.

آفت دهان و تبخال هر دو می‌توانند باعث ایجاد زخم‌های دردناک در ناحیه دهان شوند و گاهی اوقات با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. اما این دو بیماری کاملا متفاوت هستند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر تفاوت‌های بین آفت دهان و تبخال می‌پردازیم:

علل ایجاد

• آفت دهان: علت دقیق آفت دهان هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عواملی مانند استرس، تغییرات هورمونی، کمبود برخی ویتامین‌ها و سیستم ایمنی ضعیف می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند.
• تبخال: تبخال توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود.

محل ایجاد

• آفت دهان: معمولاً در داخل دهان، روی زبان، لثه‌ها یا داخل گونه‌ها ایجاد می‌شود.
• تبخال: معمولاً در اطراف لب‌ها و گاهی اوقات در داخل دهان، روی لثه‌ها یا سقف دهان ایجاد می‌شود.

شکل ظاهری

• آفت دهان: به صورت زخم‌های کوچک، گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز ظاهر می‌شود.
• تبخال: ابتدا به صورت تاول‌های کوچک پر از مایع ظاهر می‌شود که سپس می‌ترکند و زخم‌های پوسته‌دار ایجاد می‌کنند.

درد

• آفت دهان: معمولاً دردناک است و می‌تواند خوردن، نوشیدن و صحبت کردن را دشوار کند.
• تبخال: می‌تواند دردناک و خارش‌دار باشد.

مسری بودن

• آفت دهان: مسری نیست.
• تبخال: بسیار مسری است و می‌تواند از طریق تماس مستقیم با تاول‌ها یا ترشحات ویروسی به دیگران منتقل شود.

مدت زمان بهبود

• آفت دهان: معمولاً طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.
• تبخال: معمولاً طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابد، اما ویروس هرپس سیمپلکس برای همیشه در بدن باقی می‌ماند و ممکن است در آینده دوباره فعال شود.

درمان

• آفت دهان: درمان‌های خانگی مانند شستشوی دهان با آب نمک، استفاده از ژل‌های بی‌حس‌کننده و داروهای ضد درد بدون نسخه می‌تواند به تسکین درد کمک کند. در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای کورتیکوستروئید یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی را تجویز کند.
• تبخال: داروهای ضد ویروسی می‌توانند به تسریع روند بهبود تبخال و کاهش شدت علائم کمک کنند.

پیشگیری

• آفت دهان: کاهش استرس، تغذیه سالم، مراقبت از بهداشت دهان و دندان و اجتناب از آسیب‌های دهانی می‌تواند به پیشگیری از آفت دهان کمک کند.
• تبخال: اجتناب از تماس مستقیم با تاول‌های تبخال، تقویت سیستم ایمنی بدن و استفاده از داروهای ضد ویروسی در زمان شروع علائم می‌تواند به پیشگیری از شیوع تبخال کمک کند.

شناخت علائم و نشانه‌های آفت دهان

ایجاد زخم‌های آفت همراه با ناراحتی‌ها و علائم ناخوشایندی می‌آید. با شناخت این علائم، می‌توانید آفت دهان کودکان یا خود را به راحتی تشخیص داده و سپس به درمان مناسب آن اقدام کنید.

احساس درد و ناراحتی:

• با رشد زخم‌های کانکر یا آفت، درد و سوزش در محل زخم احساس می‌شود. این احساس تشدید می‌شود، به ویژه هنگام غذاخوردن یا نوشیدن.

وجود التهاب و قرمزی:

• اطراف برخی از زخم‌ها ملتهب و لبه‌های آن‌ها قرمز رنگ هستند. قرمزی و التهاب از علائم بارز آفت دهان می‌باشد.

سوزن‌سوزن شدن:

• سوزن‌سوزن شدن یک ناحیه ممکن است علامت رشد آفت باشد و هشداری برای آفت زدن بافت‌های دهانی است. در صورت مستعد بودن به آفت زدن، باید به مواد غذایی مراقبت کرد و محرک‌های ممکن را کاهش داد.

واکنش‌های آلرژیک

حساسیت به برخی غذاها می‌تواند یکی از عوامل ایجاد زخم‌های آفت در دهان باشد. همچنین، واکنش‌های آلرژیک به باکتری‌ها و بیماری‌هایی مانند سلیاک و حساسیت به گلوتن می‌توانند زخم کانکر را فراهم کنند. حتی حساسیت به فلزات موجود در ارتودنسی دندان نیز ممکن است منجر به آفت شود.

استرس

استرس یکی از عوامل اصلی ایجاد زخم‌های آفت است. شرایط پراسترس می‌توانند به ایجاد زخم کانکر در دهان منجر شوند. برخی مطالعات حاکی از افزایش زخم‌های کانکر در دوره‌های پراسترس و نزدیک به امتحانات است.

تغییرات هورمونی

تغییرات هورمونی در دوران‌های مختلف زندگی، از جمله دوره‌های قاعدگی، بارداری و یائسگی نیز می‌توانند باعث ایجاد آفت دهان شوند.

بیماری‌های روده‌ای

مطالعات نشان می‌دهد که بیماری‌های مرتبط با التهاب روده مانند بیماری کرون و کولیت نیز ممکن است بر ابتلا به آفت دهان تأثیرگذار باشند.

ضعف سیستم ایمنی بدن

در افرادی که سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود، ابتلا به آفت دهان، به خصوص در زمان بیماری یا ابتلا به بیماری‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند HIV، امکان‌پذیر است.

کمبود ویتامین و مواد معدنی

بیشتر افرادی که به زخم کانکر دچار می‌شوند، کمبود اسیدفولیک، ویتامین B12 و آهن دارند. مصرف این ویتامین‌ها و مواد معدنی معمولاً باعث بهبود آفت‌های دهانی می‌شود.