جوش شیرین (baking soda)، یک ترکیب بیکربنات سدیم خالص است که در واقع واکنش جوشان دارد و دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند. این ترکیب در نوشیدنی‌های گازدار و درمان‌های ضد اسیدی مورداستفاده قرار می‌گیرد و همچنین در تهیه خمیر نان و شیرینی نیز کاربرد دارد. باتوجه‌به کاربردهای فراوان این ماده، خواص و فواید بسیاری برای سلامتی انسان ارائه می‌دهد که در ادامه به بررسی برخی از کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم.
جوش شیرین چیست و نام دیگر جوش شیرین چیست؟
نام دیگر جوش شیرین (Sodium Bicarbonate) سدیم بیکربنات است که دارای خواص تخمیری است و باعث تولید کربن دی‌اکسید می‌شود. این ماده همه‌کاره در نوشیدنی‌های گازدار و درمان‌های ضد اسیدی مورداستفاده قرار می‌گیرد. به دلیل کاربردهای فراوان، جوش شیرین خواص و فواید زیادی برای سلامتی انسان دارد و در ادامه به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
بررسی pH جوش شیرین
سدیم هیدروژن کربنات، معمولاً با نام آیوپاک یا جوش شیرین شناخته می‌شود، فرمول مولکولی آن NaHCO۳ است. این ترکیب کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد، از جمله در صنایع غذایی و پزشکی، در حالت جامد، به شکل گرانول یا پودرهای کریستالی با رنگ سفید، بی‌بو، دارای خاصیت بازی و قابلیت حل‌شدن محدودیت دارد. این ماده جاذب رطوبت و بوگیر است. باتوجه‌به واکنش آب با سدیم هیدروژن کربنات، یون هیدروژن آزاد می‌شود که باعث افزایش pH محلول می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، محلول حاوی جوش شیرین با pH بالاتر از ۷ خواهد بود، نشان‌دهنده خصوصیت بازی و ضعیف‌بودن این ترکیب است.
برای مشاوره و درخواست خدمات پزشکی یا پرستاری در منزل با کارشناسان آرین طب تماس بگیرید.
رزرو نوبت و هماهنگی: ۰۹۱۲۰۴۴۶۳۰۸
انواع جوش شیرین
باتوجه‌به گستردگی کاربرد این ترکیب در صنایع مختلف، انواع مختلفی از جوش شیرین وجود دارد، از جمله:
- جوش شیرین صنعتی: استفاده از این نوع جوش شیرین به دلیل قوی‌تر بودن، در پخت‌وپز توصیه نمی‌شود. اما برای تمیزکردن و ضدعفونی‌کردن در صنایع مختلف می‌توان از آن استفاده کرد.
- جوش شیرین وارداتی: ترکیبات و خواص این نوع جوش شیرین ممکن است متفاوت باشد و به کشورهای مختلف وارد می‌شود.
- جوش شیرین ایرانی – شیراز: نوع خاصی از جوش شیرین که ممکن است در شهر شیراز یا مناطق دیگر تولید یا توزیع شود.
به‌علاوه، در بازار ممکن است انواع دیگری از بي كربنات سديم مانند پودر جوش شیرین، جوش شیرین خرد شده و جوش شیرین خوراکی نیز موجود باشد. در تشخیص تفاوت بین نوع صنعتی و خوراکی، می‌توان به نرمی بیشتر جوش شیرین خوراکی و اطلاعات موجود در بسته‌بندی‌های محصول توجه کرد.
روش‌های تولید بي كربنات سديم
تولید بیکربنات سدیم در مقیاس صنعتی و با حجم سالانه یک‌صد هزار تن، به‌وسیلة واکنش کربنات سدیم (بی کربنات سودا) به شکل زیر انجام می‌شود:
Na2CO3 + CO2 + H2O → ۲NaHCO3
در این روش، ابتدا بیکربنات سدیم در آب حل می‌شود و سپس گاز دی‌اکسیدکربن از میان آن عبور می‌یابد. در نتیجه، کریستال‌های بیکربنات سدیم تشکیل شده و در ته ظرف رسوب می‌کند. روش سلوی، یکی از دیگر روش‌های تولید این ماده است که از ترکیب کلرید سدیم، آمونیاک و گاز کربنیک استفاده می‌شود، اما خلوص پایینی دارد.
کاربردهای جوش شیرین در صنایع مختلف
جوش شیرین، یا بیکربنات سدیم، یک ترکیب شیمیایی با خواص ضدعفونی و تمیزکننده است که در صنایع مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد.
کاربردها:
- صنایع خودروسازی
- صنایع ساختمانی
- صنایع نفت و گاز
- صنایع دریایی
- صنایع هوا و فضا
- صنایع نیروگاهی
- صنایع الکترونیک
- صنایع پالایشگاهی
- صنایع فضای سبز
- صنایع غذایی
- صنایع داروسازی
- صنایع الکتریکی و الکترونیکی
- صنایع برق و الکتروتکنیک
- صنایع فلزکاری و ماشین‌سازی
موارد مصرف جوش شیرین در برخی صنایع مختلف
جوش شیرین، یا سدیم هیدروژن کربنات، به‌عنوان یک ترکیب چندمنظوره در صنایع مختلف استفاده می‌شود:
صنایع غذایی: در تولید نان، کیک، شیرینی و بیسکویت به‌عنوان یکی از مواد شیمیایی مهم به کار می‌رود.
صنایع بهداشتی: برای تمیزکاری و ضدعفونی در مکان‌های عمومی و خانه‌ها استفاده می‌شود. همچنین، در تولید مواد بهداشتی مانند صابون و محصولات مراقبت از پوست کاربرد دارد.
صنایع لاستیک: در فرایند تولید لاستیک برای تنظیم pH و خواص شیمیایی استفاده می‌شود.
صنایع آرایشی: در تولید محصولات آرایشی مانند پودر صورت و کرم‌های مرطوب‌کننده کاربرد دارد.
تولید نوشابه: برای تنظیم طعم و افزودنی‌های شیمیایی در فرایند تولید نوشابه استفاده می‌شود.
تولیددارو: در برخی از فرایندهای تولیدداروها به‌عنوان یکی از مواد فعال مورداستفاده قرار می‌گیرد.
تولید چرم: در برخی از فرایندهای تولید چرم به‌عنوان یکی از مواد شیمیایی استفاده می‌شود.
قالیشویی: برای شستشو و تمیزکاری فرش‌ها و پارچه‌های حاوی لکه‌های مختلف به کار می‌رود.
بی کربنات سدیم ، به دلیل خصوصیات ضدعفونی و تمیزکننده‌اش، در مصارف مختلف خانگی و صنعتی به کار می‌رود. از جمله کاربردهای این ترکیب می‌توان به ضدعفونی‌کردن سطوح، تمیزکردن لباس‌ها و فرش‌ها و کنترل pH در صنایع مختلف اشاره کرد.
کاربردها و خواص جوش شیرین
تسکین ناراحتی معده
بی کربنات سدیم می‌تواند به رفع مشکلاتی مانند سوزش سر دل، گاز بیش از حد و نفخ کمک کند. برای استفاده، نصف قاشق چای‌خوری جوش شیرین را با نصف لیوان آب مخلوط کنید و بلافاصله مصرف کنید.
جلوگیری از سرطان
بي كربنات سديم با تأثیر مثبت بر محیط قلیایی بدن، می‌تواند به کنترل و جلوگیری از گسترش سلول‌های سرطانی کمک کند. برای استفاده، دو قاشق چای‌خوری آبلیمو، نصف قاشق سوپ‌خوری جوش شیرین را با هشت اونس آب مخلوط کنید و چند بار در روز مصرف کنید.
درمان عفونت مجاری ادراری (UTI)
بي كربنات سديم می‌تواند در کاهش سوزش ادرار و اسیدیته ادرار کمک کند. برای استفاده، یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را به یک فنجان آب اضافه کنید و مصرف کنید.
تسکین گلودرد
بي كربنات سديم می‌تواند به تسکین درد و علایم گلودرد کمک کند. برای استفاده، یک حمام جوش شیرین داشته باشید و آن را مصرف کنید.
سفیدکردن دندان‌ها
جوش شیرین می‌تواند به پاک‌شدن پلاک و سفیدکردن دندان‌ها کمک کند. برای استفاده، آن را به خمیردندان خود اضافه کنید یا آن را با آب و یا آبلیمو مخلوط کرده و از آن مسواک بزنید.
رفع خارش پوست و جوش‌های سرسیاه
جوش شیرین می‌تواند به رفع خارش پوست و ازبین‌بردن جوش‌های سرسیاه کمک کند. برای استفاده، می‌توانید آن را به‌عنوان یک اسکراب بر روی پوست استفاده کنید و سپس با آب گرم بشویید.
درمان نقرس
جوش شیرین می‌تواند به کاهش میزان اسیداوریک در بدن کمک کرده و درمان نقرس را تسریع بخشد. برای استفاده، آن را با آب مخلوط کرده و مصرف کنید، اما توجه داشته باشید که مصرف آن را با پزشک خود مشورت کنید.
خنثی‌کردن بوی یخچال
بي كربنات سديم می‌تواند با خنثی‌کردن بوهای نامطبوع یخچال، آن را تازه و بدون بو نگه دارد. برای استفاده، جوش شیرین را در یک فنجان قرار داده و در پشت یخچال قرار دهید.
جوش شیرین به‌عنوان دئودرانت
استفاده از بي كربنات سديم به‌جای دئودرانت‌های شیمیایی، بوی نامطبوع زیر بغل را از بین می‌برد، لکه‌ای روی لباس یا بدن نمی‌گذارد و باعث سفیدشدن زیر بغل می‌شود. برای استفاده، خمیری از مخلوط آب و جوش شیرین آماده کنید و به‌عنوان دئودرانت به زیر بغل بزنید و پس از مدتی بشویید.
جوش شیرین در درمان بثورات‌های گرمایی
استفاده از بي كربنات سديم در درمان بثورات گرمایی مؤثر است. برای استفاده، پارچه‌ای را در ظرف آب حاوی جوش شیرین قرار داده و سپس آب اضافی پارچه را بگیرید و آن را روی پوست آسیب‌دیده قرار دهید. اجازه دهید برای مدت‌زمان معین بماند و چند بار در روز این کار را تکرار کنید.
جوش شیرین در تسکین نیش‌زدگی و گزیدگی
بي كربنات سديم می‌تواند در تسکین نیش‌زدگی و گزیدگی مفید باشد. برای تسکین تورم ناشی از نیش‌زدگی و گزیدگی، خمیری از ترکیب جوش شیرین و آب را روی موضع مدنظر بمالید.
جوش شیرین در درمان بوی بد پا
استفاده از بي كربنات سديم برای درمان بوی بد پا مؤثر است. برای این کار، آب گرمی را در یک سطل بریزید و به آن جوش شیرین و آبلیمو اضافه کنید؛ سپس پای خود را در آن قرار دهید. مدت‌زمان مانده در آب حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است. در انتها، پاها را با پارچه خشک کنید.
توجه: قبل از استفاده از جوش شیرین برای موارد پزشکی، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
فرق بی کربنات سدیم با جوش شیرین
بی کربنات سدیم، جامدی سفید و بلوری است که به‌صورت پودر نیز در بازار عرضه می‌شود. این ماده دارای طعم کمی شور و خواص قلیایی است، اما در مقایسه با سایر ترکیبات سدیم دارای کمترین میزان قلیایی‌ات است. فرم بي كربنات سديم در دمای اتاق جامد است و قابلیت حل‌شدن در آب را دارد.
جوش شیرین همان بي كربنات سديم است که به‌عنوان گرید خوراکی آن شناخته می‌شود. این ماده پودری کریستالی و سفید با خواص قلیایی است. وقتی جوش شیرین با مواد مایع و اسیدی ترکیب می‌شود، فعال می‌شود و دی‌اکسید کربن تولید می‌کند که باعث پف‌کردن و بهبود کیفیت مواد پخته می‌شود. از نظر شیمیایی، جوش شیرین همان بي كربنات سديم با فرمول NaHCO3 است، بنابراین این دو ماده در واقع یکی هستند و تفاوت آن‌ها تنها در درجه خلوص و نام آن‌هاست.
عوارض جوش شیرین
استفاده از جوش شیرین ممکن است منجر به زیان‌ها و مشکلات جدی در بدن شود. این مواد می‌توانند سبب سوزش بینی یا گلو، زخم معده، کاهش فشارخون، کم‌خونی، اختلال در جذب مواد آلی مانند کلسیم، فسفر و آهن، اختلال هوشیاری، تنگی نفس، بیماری‌های کلیوی، کولیک روده، یبوست، حالت تهوع و لرزش اعضای بدن شود. استفاده از جوش شیرین در پخت هر نوع نان و شیرینی هم می‌تواند مضر باشد. همچنین، این ماده می‌تواند با نشستن روی آهن و کلسیم در خون، به‌تدریج به حذف این دو عنصر از بدن منجر شود و خون‌سازی و استقامت استخوان‌ها را از بین ببرد. به‌طورکلی، جوش‌شیرین می‌تواند منجر به مشکلات جدی در دستگاه گوارش، کاهش جذب آهن و ایجاد زخم‌های معده شود. همچنین، در تماس با پوست و چشم می‌تواند باعث خارش، سوزش و سرخی شود. به همین دلیل، استفاده از این ماده بااحتیاط بالا و تحت نظارت پزشک توصیه می‌شود.
به‌طورکلی، جوش شیرین یا بي كربنات سديم به‌عنوان یک ماده چندمنظوره با خواص تخمیری، در درمان‌های ضد اسیدی، تهیه نوشیدنی‌های گازدار و در پخت نان و شیرینی مورداستفاده قرار می‌گیرد. بااین‌حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند مشکلاتی از جمله سوزش معده، کاهش جذب مواد آلی مهم، اختلالات گوارشی و کاهش فشارخون را به همراه داشته باشد؛ بنابراین، استفاده متعادل و با اطمینان از این ماده اهمیت دارد.
برای رزرو خدمات پزشکی یا پرستاری در منزل فرم زیر را پر کنید:
